Калциумот е најзастапениот минерал во човековото тело, а најдобро е позната неговата улога за здравјето на коските и заштитата од остеопороза. Сепак, многу е важно следното: далеку од тоа дека тука завршуваат неговите функции во организмот.
Овој минерал игра клучна улога во бројни процеси кои се одвиваат во организмот и е неопходен за нормалното функционирање на клетките.
Пренесување на нервните сигнали, секреција на хормони, правилна коагулација на крвта, мускулни контракција и релаксација, се само дел од најзначајните функции на овој минерал. Многу повеќе на тема калциум, прочитајте во една од нашите претходни статии.
Каде сè се наоѓа и се акумулира калциумот во нашиот организам?
Најзастапениот минерал во човековото тело речиси во целост се акумулира во скелетниот систем (~99%), каде е неопходен за одржување на доброто здравје на коските и забите. Но, како што видовме погоре, тоа не му е единствената функција.
Калциумот е неопходен за различни други особено важни телесни функции кои ги споменавме, па мали количества растворен калциум се наоѓаат во и надвор од секоја клетка на нашето тело. Секако и во крвниот систем задолжен за хранење на сите клетки.
Финиот баланс на калциумот, односно неговите оптимални количества се клучни за нашето здравје, па телото многу внимателно го контролира неговото ниво во крвотокот.
За жал, под одредени услови калциумовите соли можат да почнат да се таложат и онаму каде што не им е местото – во различните меки телесни ткива, органите или крвните садови, предизвикувајќи абнормални стврдувања. Овој процес е познат како калцификација. Од неа можат да страдаат различни делови од телото, најчесто крвните садови, срцевиот перикардиум, бубрезите, дојките, жолчното ќесе, зглобовите, тетивите, па дури и мозочното ткиво.
Депозитите на калциум можат да бидат незначителни, односно да не поседуваат потенцијал да ни направат некаква штетна, но во одредени случаи тие можат да нараснат до проблематичен обем и големина, што може да даделува на нарушување на функциите на дадените ткива и органи.
Секој тип на калцификација поседува свои специфични карактеристики и има потреба од посебно контролирање и третирање, во зависност од неговата позиционираност во телото. Во продолжение ќе ги наведеме најчестите типови на калцификации и нивните специфики.
Можни причини
Интересно, но не постојат истражувања кои наоѓаат директна врска помеѓу калцификациите и прекумерниот внес на калциум преку исхраната. Истото важи и за камчињата во бубрезите кои се составени од калциум оксалат. Пациентите со овој проблем имаат повисоки нивоа на калциум во крвта и урината, без разлика на калциумот внесен преку исхраната.
[Поврзано: Како да се спречат камчињата во БУБРЕЗИТЕ?]
Тогаш кои се факторите кои влијаат на формирањето калцификати?
Факторите кои условуваат калцификација можат да бидат различни, а како главни се сметаат:
- Некаква инфекција
- Нарушувања на метаболизмот на калциум, што водат кон хиперкалцемија (превисоки концентрации калциум во крвта)
- Високи нивоа на витаминот Д
- Минерален дисбаланс
- Генетски или автоимуни нарушувања кои се одразуваат на скелетниот систем и сврзните ткива
- Хронични, перзистентни инфламаторни (воспалителни процеси)
- Малигни заболувања
- Недостатоци од витамин К2
[Поврзано: 6 лесни совети за постигнување ЕЛЕКТРОЛИТЕ БЛАНС!]
Дијагностицирање
Калцификатите можат лесно да се утврдат преку рентген снимањето,
Исто така, можно е лекарот да ви препорача правење на крвна слика.
Доколку калцификатите се забележани во предели во кои се можни и малигни промени, можно е да се препорача биопсија, односно земање и анализирање на примерок од даденото ткиво. Ако не се утврдат малигни промени, калцификацијата се означува како ,,бенигна калцификација”.
[Поврзано: Што треба да знаете за да ги разберете основните параметри на вашата КРВНА СЛИКА?]
1.Калцификација на дојката
Калцификати во пределот на ткивото на дојката се пронајдени дури кај 50% од жените над 50 годишна возраст и кај 10% од помладите жени. Симптомите на оваа состојба изостануваат, па жените можат да дознаат дека го имаат проблемот само ако прават мамографија. Најголемиот дел од овие наслаги се бенигни, но некогаш се придружени и од малигни промени (ако стврдувањата се со помал обем), па затоа при сомнителни снимки често се препорачува и биопсија.
Причините за овој вид калцификати се разликуваат. Најчесто се случуваат поради некакви повреди (операции, радијација, ифекција, циста итн.), пришто доаѓа до расградување на масните клетки од околината на ткивото. Масните клетки испуштаат од своите масни киселини кои се комбинираат со калциумот, формирајќи соли – депозити.
Можни причини за калцификација на дојката се и:
- Кристализација на млекото во жлезите (Дури и кај жените кои не се доилки или бремени се излачуваат мали количества млеко кое содржи калциум.)
- Малигни промени – канцерогените клетки во центарот на млечните жлезди често почнуваат да изумираат поради недостатокот од крв и нутриенти, оставајќи калцифицирани линии по текот на млечните жлезди.
- Атерослероза на крвните садови во дојката
- Неканцерогени промени во дојката
- Генетика
Иако во најголемиот дел од случаите не станува збор за некакви малигни промени, калцификациите на дојката мораат да бидат соодветно испитани од лекарот за да се потврди дека нема опасност.
Бенигните калцификации на дојката немаат потреба од некакво третман, додека ако има потврдени малигни промени, следува соодветна терапија за запирање на растот на канцерогените клетки.
Студиите покажуваат дека внесот на калциум од исхраната не е поврзан со формирањето на калцификациите на дојката.
2. Кардиоваскуларна калцификација
При одредени повреди на ѕидовите на крвните садови, на тие места почнуваат да се акумулираат депозити (наслаги), во чиј состав може да се најде и калциумот. На почетокот наслагите се прилично меки, но со текот на времето добиваат тенденција да се стврднуваат, односно да станат калцифицирани. Дополнително, самите крвни садови можат да почнат да продуцираат екстра калциум што го отежнува проблемот со споменатите наслаги.
Артериската калцификација најчесто започнува од млади години, но може да се забележи само со соодветно скенирање (компјутерска томографија – CT) и тоа обично по 40-тата година. Истражувањата покажуваат дека ризикот од оваа калцификација расте со текот на годините и е најголема кај повозрасните лица.
За жал, не постојат симптоми чие препознавање би можело да нè предупреди на овој потенцијално многу опасен проблем, па затоа треба да се посветиме на она што можеме ние самите да го направиме за воопшто и да не дојде до овие проблеми.
Овој тип на калцификација значително го зголемува ризикот од срцев, но и мозочен удар. Тоа се всушност и најчестите причини за смртност во светски рамки, но и кај нас во Македонија.
Превенцијата подразбира спознавање и избегнување на ризик-факторите за кардиоваскуларна калцификација, а тоа се:
- Пушењето
- Метаболниот синдром
- Високите нивоа на холестерол во крвта
- Висок крвен притисок
- Хронични бубрежни заболувања
- Високи нивоа на Ц-реактивниот протеин (CRP)
[Поврзано: Што означува CRP тестот и зошто е важен за здравјето на крвните садови?]
Избегнувањето на споменатите ризик-фактори се постигнува со водење на она што значи целокупен здрав начин на живеење – пред сè здрава исхрана, непушење и редовна физичка активност.
3. Камчиња во бубрезите
Бубрезите се главните органи кога станува збор за контролирањето и балансирањето на калциумот. Секојдневно низ нив се филтрираат околу 10g калциум, oд тоа 1,5% се излачува преку урината, а останатиот дел се реапсорбира.
Станува збор за цврсти депозити или наслаги во бубрезите, кои се добиваат со кристализација и имаат потенцијал да се зголемуваат, односно да преминат во камчиња со различен дијаметар и облик (шилест, поправилен топчест итн), но најчесто се работи за помали обеми.
Можат да се формираат на неколку начини, од кои можеби најважниот е поврзан со калциумот.
Првиот и најчест начин на формирање е преку комбинирање на калциумот со одредени соединенија од урината – оксалати или фосфор. Ова се случува кога споменатите компоненти се доста концентрирани во урината. Притоа, се формира соединение наречено калциум оксалат.
Според истражувањата од престижниот Харвард Универзитет, луѓето кои имаат тенденција да развиваат камчиња во бубрезите, излачуваат една третина, а некогаш и повеќе од споменатиот калциум кој циркулира низ бубрезите, во споредба со лицата кои немаат проблеми со вакви камчиња.
Ако развивате бубрежни камчиња и нивото на калциум во урината ви е високо, веројатно имате потреба од одредени диуретици кои ќе поттикнат ретенција, односно задржување на повеќе калциум во организмот. Ако имате повишени нивоа на калциум и во крвта, но и во урината, тогаш се препорачува да направите тест за хиперпаратироидизам, нарушување кое негативно влијае на калциумовата регулација и го зголемува ризикот од бубрежни камчиња.
[Поврзано: Кога ви е потребен тест за тироидната жлезда?]
Што е важно да се знае? Калциумот внесен преку исхраната, макар бил и во поголеми количества, не допринесува за развој на камчиња во бубрезите, дури напротив.
Калциумот од исхраната може да има позитивно дејство поради тоа што ја врзува окслната киселина во дигестијата, внесена преку храна како спанаќ, чоколадо, чај и други видови храна, недозоволувајќи и да се апсорбира.
Помало ниво на оксална киселина значи и помал ризик од нејзино врзување со калциумот во бубрезите – помал ризик од бубрежни камчиња!
[Поврзано: Како да се спречат камчињата во БУБРЕЗИТЕ?; Бојата на урината кажува многу за вашето здравје!]
4. Калцификација на зглобовите и тетивите
Т.н. синувијална течност која се наоѓа во внатрешноста на зглобовите содржи калциум, а исто така овој минерал може да се најде и на ‘рскавицата која ги обложува зглобовите.
Во дадени услови калциумот од оваа течност кристализира што резултира со ситни цврсти наслаги кои ја оштетуваат површината на зглобот, но поттикнува и ослободување на ензими кои понатаму дополнително ја оштетуваат ‘рскавицата.
Истражувањата велат дека вакви наслаги од калциум се најдени во пределот на зглобовите на колената кај дури 60% од лицата кои имале оперативен зафат поради проблеми со остеоартритисот.
Калцификатите често знаат да се наталожат и во пределот на ротирачките тетиви на рамењата. Причините најчесто се некакви оштетувања на клетките на овие тетиви, одредени повреди или хроничен замор. Најчесто ваквата состојба не дава симптоми, но ако бројот и големината на наслагите порасне, можни се процеси на инфламација кои создаваат непријатни болки и ограничено движење на рацете.
Третманот за т.н. калцифицирачкиот тендинитис подразбира антиинфламаторна терапија, влажна топлина или мраз за олеснување на болките. Физикалната терапија е исто така опција.
За разлика од другите видови на калцификации, калцификатите на зглобовите и тетивите вообичаено се отстрануваат со игла или преку соодветен оперативен зафат.
Како и кај другите видови калцификации, така и овде – не е најдена улога на калциумот од исхраната во формирањето на наслагите.
[Поврзано: Болки во ЗГЛОБОВИТЕ – може ли преку исхрана и суплементи да се помогнеме?]
