Адитивите се хемиски супстанции кои се додаваат во храната, со цел да се зачуваат или изменат нејзините карактеристики на подолг период.
Кога ќе се спомене поимот ,,хемиски” многу често луѓето веднаш заклучуваат дека тоа е нешто штетно. Треба да се чуваме од такви општи заклучоци, но и да навлеземе во детали за така да носиме одлуки.
Некои од адитивите се поврзуваат со појава на несакани ефекти по здравјето и треба да се избегнуваат, додека други се безопасни, а трети можат да се консумираат со минимален ризик.
Што треба ние да знаеме за адитивите?
Во прехранбената индустрија, додадените супстанции (адитивите) најчесто се обележани со соодветни кодови. Тие кодови се познати за лицата кои се занимаваат со оваа проблематика, но не и за пошироката јавност. Веројатно и целосните имиња на адитивите не би значеле ништо, но во овој текст ќе се обидеме да ви ги доближиме најчесто употребуваните адитиви и нивните карактеристки. Адитивите кај нас најчесто се среќаваат означени со буквата Е (ознака која се користи во Европа) и соодветен број по нив. Во продолжение ќе наведеме како се тие групирани и што означуваат броевите:
E100–E199 (бои) – (35)
E200–E299 (конзерванси) – (30)
E300–E399 (антиоксиданти, регулатори на киселоста) – (23)
E400–E499 (згуснувачи, емугатори, стабилизатори) – (7)
E500–E599 (регулатори на киселоста, адитиви кои се додаваат при печење) – (3)
E600–E699 (појачувачи на вкусот) – (7)
E700–E799 (антибиотици) – (9)
E900–E999 (останати адитиви) – (16)
E1000–E1599 (останати хемикалии) – (15)
10 најупотребувани адитиви во храната се:
1) Мононатриум глутамат
Mононатриум глутаматот е доста често додаван адитив, кој се додава со цел да се интензивира вкусот на солените јадења. Може да се најде во различни типови на процесирана храна, како што е смрзнатата храна, солените грицки и разните супи. Исто така често се употребува како додаток во рестораните и продавниците за брза храна.
Контроверзите околу овој адитив почнуваат уште во 1969 година кога една студија која за испитаници имала глувци, утврдила дека поголеми количини од оваа супстанца можат да предизвикаат невролошки оштетувања и успорен раст и развој.
Како и да е, подоцнежни студии утврдуваат мал или никаков ефект на мононатриум глутаматот врз мозокот. Тоа е случај затоа што оваа супстанција тешко може да ја премине мозочната бариера или мембрана.
Некои истражувања го поврзуваат овој адитив и со зголемување на телесната тежина и метаболички синдром, иако има и истражувања со спротивни податоци. Утврдено е исто така дека некои лица имаат сензитивност на мононатриум глутаматот.
Значи, генерално овој адитив треба да се избегнува, заради можната сензитивност, но науката за поголема штетност од тоа се уште нема информации.
2) Вештачки бои
Вештачкото боење на храната се употребува за подобрување на изгледот на повеќето производи, бомбони и различни кондиторски производи.
Во последните години повеќе истражувања укажуваат на негативни ефекти од овие адитиви. Можеби кај некои луѓе, некои адитиви од овој тип немаат посебен негативен импакт, но во целина може да се каже дека овие адитиви имаат потенцијална штетност за целото население. Негативните ефекти се, од алергиски реакции до развивање на хиперактивност кај помалите деца, па дури и до опасно од развој на канцерогени заболувања на долг рок.
Една студија која ја испитува црвената боја, уште наречена и еритросин добила резултати според кои таа го зголемува ризикот од развој на канцерогени заболувања на тироидната жлезда. После овие сознанија, се повеќе се користат другите црвени обојувања. Сепак, повеќе правени истражувања (правени на животни) на други бои, не утврдиле нивно канцерогено дејство.
Како заклучок од ова можеме да го изведеме следното: потребни се повеќе истражувања за да се добие подобра слика за влијанието на овие адитиви. До тогаш, треба да бидеме внимателни и колку што е можно да ја избегнуваме оваа храна, особено децата.
3) Натриум нитрит
За разлика од претходните два адитиви, кај овој адитив немаме дилеми. Постојат докази дека тој е особено штетен. Се користи во месната индустрија како конзерванс кој превенира развој на бактерии, а и како обојувач (розевкасто-црвеното обојување на процесираните месни производи)
Во присуство амино киселини и зголемена температура нитритите можат да преминат во нитрозамин, состојка која може многу негативно да влијае на организмот.
Постојат низа на научни студии кои добиле слични податоци по испитувањето на влијанието на овие компоненти: нитритите и нитрозамините го зголемуваат ризикот од канцер (на желудник, дебело црево, дојки, мочен меур итн)
Исто така, некои студии укажуваат и на поврзаност меѓу овие адитиви и дијабетот тип 1.
Заклучокот тука е јасен. Избегнување, а најдобро целосно отстраување на процесираните месни производи од исхраната (салами, колбаси, виршли, сланина итн.) Наместо тоа можеме да консумираме помалку процесирани месни производи, легуминози, риба итн.
4) Гуар гума
Хемиски гуар гумата претставува долговерижен јаглехидрат кој се употребува како згуснувач или ,,врзувач” на храната.
За разлика од другите споменати адитиви, овој адитив се смета за богат со растителни влакна и се утврдени низа на позитивни дејства на дигестијата и намалување на симптомите на некои стомачни заболувања. Други испитувања дале резулатати кои велат дека консумирањето на продуктите богати со оваа компонента делуваат на зголемување на чувството на ситост, по јадењето. Дури, се среќаваат податоци дека гуар гумата може да помогне во намалување на нивото на шеќерот и холестеролот во крвта.
Сепак, при консумирање на поголеми количества од оваа супстанца може да предизвикаат и негативни ефекти. Како негативни ефекти се споменуваат, нарушување на функцијата на мускулите кои се дел од дигестивниот тракт, создавање на гасови, повраќање и други поблаги симптоми.
Генерално, овој адитив може да се смета за безбеден, дури во некои ситуации и корисен но како што видовме, треба да се внимава на количините.
5) Пченкарен сируп со високо количество на фруктоза
Овој адитив е направен од пченка и често се користи како засладувач во разни пијалаци, житарки, колачи и др.
Штетноста на овој адитив се состои во неговата голема калориска вредност, а притоа никаква хранлива вредност. Всушност, тоа се ,,празни калории” кои потекнуваат од шеќерот, а нема странични составни компоненти како растителни влакна, витамини или минерали. Ова со себе носи потенцијална опасно за зголемување на телесната тежина. Зголемувањето пак на тежината, може да биде ризик фактор за повеќе заболувања, пред сè дијабет тип 2 .
Освен со гојазноста, овој тип на засладувач се поврзува и со зголемената воспаленост во организмот, што може да биде ризик фактор за канцер.
Заклучокот е едноставен. Засладените пијалаци треба да се избегнуваат, без разлика со кој засладувач се засладени!
6) Вештачки засладувачи
Вештачките засладувачи се употребуваат во т.н. ,,диетални продукти” за да ја зголемат слаткоста, без да се зголеми количината на шеќери, а со тоа и калориската вредност. Поради овие причини, користењето на ваквите продукти може да помогне кај лицата со дијабет, а општо може да доведе до намалување на телесната тежина.
Најчесто користени засладувачи се аспартамот, сахаринот и сукралозата.
Но, некои истражувања даваат податоци дека, на пример аспартамот може да предизвика главоболки и сензитивност кај некои луѓе, a други одат и подалеку покажувајќи информации кои сугерираат дека аспартамот го зголемува ризикот од добивање на сериозни заболувања како рак, мултиплекс склероза, Алцхајмер, конгитивни нарушувања итн.
Сепак, потребни се понатамошни истражувања на оваа тема, за да имаме релевантни податоци. До тогаш, најрационално е да ги избегнуваме овие продукти, а наместо нив да консумираме свежо цедени сокови или уште подобро – свежи цели овошки.
7) Натриум бензоат
Натриум бензоатот е конзерванс кој се додава во газираните пијалаци и во кисела храна како кисели краставички, овошни сокови и некои кондиторски производи.
Генерално, истражувањата до сега не нашле некои посебни негативни ефекти, но треба да се внимава, бидејќи некои студии укажуваат на тоа дека комбинацијата од натриум бензоат и вештачки бои може да доведе до зголемена хиперактивност кај децата и нарупешена концентрација
Во комбинација со витаминот С, натриум бензоатот создава бензен, а витаминот С знаеме дека може да се најде во овошните сокови во кои често се додава овој адитив.
Бензенот според некои испитувања се поврзува со развивањето на малигни заболувања.
Советот овде е ист како и за претходниот адитив. Употреба на свежо добиени сокови или подобро, цели овошки.
8) Транс масти
Транс мастите се тип на незаситени масти кои подлегнале да процес на хидрогенизација, што го зголемува процентот на заситеност, а со тоа и на рокот на траење на маснотијата.
Ваквите масти се сретнуваат кај маргарините кои потоа имаат широка употреба токму поради долгиот рок на траење и ниската цена на чинење. Се употребуваат во кондиторијата, од бисквити до различни торти.
Низа на потенцијални здравствени ризици се поврзуваат токму со овој тип на маснотии, па најзначајните организации за храна низ светот, веќе не ги сметаат транс мастите за ,,безбедна храна”.
Има цврсти докази за поврзаноста на овие маснотии со развој на сериозни заболувања како кардиоваскуларни заболувања, зголемена инфламација во организмот, дијабет, па дури и канцер.
9) Ксантан гума
Ксантан гумата е чест адитив кој се користи за згуснување и стабилизирање на храната како салатни маснотии, супи, сирупи и различни сосови. Често се користи како адитив кај ,,глутен-фри” продуктите, заради подобрување на структурата.
Ксантан гумата, слично како и гуар гумата, влијае, односно ја попречува работата на ензимите кои ја разградуваат храната и на тој начин овозможува постепено добивање на глукозата. Тоа води и до постепена апсорпција на глукозата во крвта.
Некои студии даваат податоци дека ксантан гумата може да предизвика дигестивни проблеми, како мека столица, гасови и дијареа кај некои луѓе.
За поголемиот дел од популацијата овој тип на адитив се смета за безбеден.
10) Соја лецитин
Соја лецитинот се користи во широк спектар на храна како емулгарот, односно соединувач на масната и водената фаза. Има и други примени како антиоксидант, подмачкувач и одржувач на вкусот. Наоѓа примена кај млечни производи, чоколадите, сладоледите и многу други производи.
Извор на загриженост за соја лецитинот е екстракцијата со хексан, сусптанција за која со сигурност се знае дека има карактеристики на невротоксин, и не е јасно одредено дали е канцероген. Остатоците од хексан во соја лецитинот се можен извор на загриженост.
МОЈ СОВЕТ: Колку повеќе јадеме домашна храна или необработена храна – толку е помала изложеноста на овие супстанции!
П.С. Ако мислите дека текстот е корисен и од помош – Ве молиме споделете го со своите пријатели.
