Во оваа статија ќе зборуваме за антиоксидансите – соединенија кои се главно присутни во растителната исхрана, а кои добиваат на сè поголема популарност. Иако не се сметаат за класичен нутриент, нивниот внес се асоцира со низа на здравствени придобивки, а денес ќе се задржиме на начинот на кој овие соединенија го намалуваат ризикот од хронични заболувања.
Што се всушност антиоксидантсите?
Во секој момент во организмот се одвиваат огромен број на метаболитички процеси преку кои храната се претвора во енергија. Во овие процеси, како ,,нус“ продукти или наречени уште и метаболитички отпад, се создаваат молекулите на слободните радикали.
Негативните дејства на слободните радикали се поврзуваат со кардиоваскуларните и малигните заболувања, артритисот, со забрзаниот процес на стареење итн.
Антиоксидантите се вид на „ловци“, односно неутрализатори на слободните радикали. Всушност, ваквото неутрализирачко дејство го остваруваат преку донирањето на електрони на слободните радикали. Така, претходно силно реактивните молекули, веќе ја немаат таа ,,моќ” да реагираат и да ги оштетуваат молекулите во нивната околина – односно стануваат стабилни молекули.
Антиоксидантите се молекули кои во одредена мера се синтетизираат во организмот (глутатион, убикинол, урична киселина, одредени ензими итн.), но треба да ги внесуваме и преку здравата и разновидна исхрана.
Во периодот на детството, телото продуцира највеќе антиоксидатни, а нивните нивоа опаѓаат со текот на стареењето, па на тој начин растат и потребите за нивно поголемо внесување преку исхраната.
Како антиоксидантите го намалуваат ризикот од хронични заболувања?
Хроничниот оксидативен стрес е значаен фактор во развојот и прогресијата на разни хронични болести како што се кардиоваскуларните болести, карциномот, дијабетот и невродегенеративните нарушувања. Антиоксидансите, како што се витамините Ц и Е, бета-каротенот, селенот и полифенолите, донираат електрони на слободните радикали, стабилизирајќи ги и спречувајќи ги да предизвикаат клеточно оштетување. На пример, витаминот Е ги штити клеточните мембрани од оксидативно оштетување, додека витаминот Ц ги регенерира другите антиоксиданси и ја подобрува нивната ефикасност. Полифенолите, кои се наоѓаат во овошјето, зеленчукот и чајот, се смета дека ги модулираат воспалителните патишта и ја инхибираат експресијата на проинфламаторните цитокини.
Флавоноидите, класа на полифенолни соединенија, се изобилни во овошјето, зеленчукот и пијалоците како какаото и кафето. Тие имаат антиоксидантни ефекти преку повеќе механизми, вклучувајќи инактивација на ензимите вклучени во производството на слободни радикали, но и модулација на клеточните сигнални патишта. Нивните разновидни антиоксидантни дејства придонесуваат и за нивните антиинфламаторни, кардио и невропротективни ефекти.
Селенот, суштински елемент во трагови, е дел од ензимот глутатион пероксидаза, кој ги намалува пероксидите, а со тоа ги штити клетките од оксидативно оштетување.
Со ублажување на оксидативниот стрес, антиоксидансите го намалуваат воспалението, ја подобруваат имунолошката функција и го подобруваат целокупното клеточно здравје, што колективно го намалува ризикот од развој и прогресија на хронични болести. Истражувања покажуваат дека исхрана богата со антиоксиданси се поврзува со намалена инциденца на хронични болести, што ја нагласува важноста на овие соединенија за одржување на долгорочно здравје.
