Oва е период кога сите сме значително под стрес. Покрај советите од стручните лица за менталното здравје, добро е и да пазиме на исхраната бидејќи истата може да помогне или одмогне со стресот.
Храната и стресот
Кога сме под континуиран стрес, еден од начините да го надминеме, барем за момент е да посегнеме по намирниците со висок интензитет на вкус. Тоа моментално ни лачи хормони на среќа и не прави посмирени, но потоа по наглиот пад на шеќерот во крвта, не само што сме повторно гладни, туку и стресот е поголем. Ваквата храна најчесто е и многу штетна: чипсови, разни типови на слатки, многу масна храна, чоколади итн. Штетноста се должи на самите компоненти, но во исто време и на високата калориска вредност. Сето ова во комбинација со намалената физичка активност, која и инаку владее, влијае сосема негативно на здравјето. На краток или долг рок, важи истото.
Хормоните на удар
Понатаму, континуираниот стрес неважно од што е предизвикан, дали кавга дома, на работа или корона вирус пандемија, тој делува слично на телото. Телото излачува адреналин. Ова е дел од нашиот природен одбранен одговор на ситуацијата.
Адреналинот е есенцијален невротрансмитер кој се излачува како дел од т.н. ,,бори се или бегај” одбранбена стратегија на организмот. Тој му овозможува на телото брза реакција (експресна активација на мускулите) за да се доведе во безбедна ситуација занемарувајќи ги другите, во моментот неесенцијални функции. Хормонот кортизол е исто така клучен при вакви ,,алармантни” состојби.
Еволуцијата ваквиот начин на одбрана, односно стресот го предвидела да биде акутна состојба, во моментите кога сме во нужност. Но, што мислите дека ќе се случи доколку оваа вонредна состојба на телото премине во долготрајна, односно хронична? Секако, тоа ќе делува многу штетно за телото: можни се чувство на анксиозност, паника, збунетост, безенергичност и поспаност, нарушен сон и кошмари и многу други состојби кои влијаат многу лошо на општото здравје. Со делувањето на општото здравје делуваат и на имуниот систем кој во овие времиња на пандемија ни е толку важен.
И за хормоните требаат градбени елементи
Од друга страна, за синтезата на невротрансимтерите (како допамин и серотонин) и хормоните (како кортизол) се неопходни микронутриентите, односно бројните видови на витамини и минерали. Ова е добро познат медицински факт. Неопходните микронутриентите се цинк, калциум, магнезиум, железо, витамин В3 итн.
Aко организмот има недостаток од нив, логично е дека ќе има недостаток и на синтеза на хормони и невротрансмитери кои се клучни за оптималната функција на мозокот. На пример тие се важни за концентрацијата, регулацијата на расположението, регулацијата на сонот и многу други.
Овој недостаток може да биде и поголем во стресните ситуации. Тоа е така заради тоа што телото ќе ги насочува сите ресурси кон ,,бори се или бегај” одговорот, заради тоа што гледа на ситуацијата која создава стрес како на животозагрозувачка.
Заради овие причини, кога знаеме дека сме под стрес потребно е да ја зголемиме консумацијата на продуктите кои ги содржат овие есенцијални микронутриенти.
Се поставува прашањето кои се тие намирници богати со споменатите нутриенти?
Одговорот е едноставен: нутритивно-густа храна; вистинска храна; слабо-процесирана храна.
Нутритивно густа храна значи храна со помалку калории, а со повеќе микронутриенти. Таква е, пред сè свежата храна, односно овошјето и зеленчукот.
На пример да споредиме една банана со засладено колаче. Освен што бананата нема значително помалку калории од колачето, но има подобар гликемиски индекс, што е најважно, таа е пакувана и со низа микронутриенти.
Јадењето на морков и хумус како ужина или како оброк со интегрален леб е секако подобро за функцијата на мозокот отколку за ужина да имаме чипс или за оброк бурек.
За здрав извор на масти изберете јатки. Ги има во различни видови и вкусови. Сите тие се пакувани со многу потребни микронутриенти значајни за функцијата на мозокот.
Гледано во целина, за справувањето со стресот треба да го зголемиме што повеќе внесот на растителна храна, а да намалиме со животинската и процесирана храна. Ова значи типичната западна високо-калориска и слабонутритивна исхрана да ја замениме, со на пример медитеранскиот начин на исхрана. Рибата можеме повремено да ја користиме како извор на омега 3 масни киселини и здрава замена за месата богати со заситени маснотии.
Воведувањето на ваквата исхрана ќе овозможи трајно престанување на броењето калории.
Важно да се каже е дека правилната исхрана и добрите навики, пред сè помагаат во превенцијата од последиците од стресот и негово полесно надминување.
Секако, кај одредени поединци менувањето на начинот на исхрана може да е недоволен за подобрувањето на ситуацијата со стресот. За одредени потешки ситуации треба да се обратите кај лекарот или луѓето специјализирани за психолошко здравје.
Неколку кратки совети за пазарењето во маркети:
– Купувајте целозрнести производи (интегрален леб, тестенини, житарки, ориз итн), мешунки(грав, грашок, леќа, боранија), јатки, семиња, риба.
– Што поразнобојни овошки и зеленчуци. Свежи, суви, смрзнати.
– Сведете ги на минимум намирниците главно составени од заситени маснотии (млеко, месни производи, месо), засладените намирници базирани на шеќери (колачиња, чоколади, бомбони итн), нездравите грицки богати со шеќери, масти соли (соленки, разни стапчиња, смоки, чипсови).
– Заборавете на засладените газирани пијалоци!
– Намалете го внесот на кофеин и алкохол.
– Купувајте производи што се што помалку процесирани.
И сега кога имате малку повеќе време за себе и семејството, посветете барем дел од него на едукација за она што значи здрава храна. Имате и повеќе време за подготовка на различни оброци, експериментирајте со здравите оброци заедно со вашите деца!
