Храната никогаш во историјата на човештвото не била подостапна. Развојот на земјоделството и новите инвоации во преработката на храната значат и поголемо, поуспешно и поефикасно производство. Во таквото масовно производство, сè помалку се става акцент на нутритивноста и состојките на храната. Квантитетот го надвладува квалитетот, а тоа е и очекувано бидејќи и светската популација расте, а со неа и потребата и потрошувачката од лесно достапна и евтина храна. Затоа, сè подостапна е храна која обезбедува енергија (калории), но не секогаш обезбедува и доволно нутриенти.
Дополнително, секојдневните обврски значат и сè помалку време за подготовка на домашна храна. Готови јадења има на секој чекор и истите заштедуваат време и труд. Сето ова доведува до подем на една здравствена состојба, чија брзина и зачестеност е навистина алармантна.
Прекумерна телесна тежина – една од најзастапените здравствени состојби на денешницата
Прекумерната тежина е дефинирана како состојба кога телото има абнормални, односно прекумерни резерви и наслаги од масти. BMI (Body mass index) е еден начин на кој лесно може да се провери нашата моментална состојба во поглед на телесната тежина. Секако, поради својата едноставност, ваквиот метод е доста општ и не секогаш целосно прецизен и објективен.
Во светски рамки, САД е на првото место како држава со најголема гојазност. Но, се проценува дека во периодот од 1975 па до денес, на глобално ниво, прекумерната тежина кај популацијата е за три пати позастапена. Таа исто така претставува најпревентабилна причина за предвремена смртност. Истата е поврзана и со бројни други заболувања, како што се: дијабет, кардиоваскуларни заболувања, мозочен удар и др.
Во 2016 година, повеќе од 1,9 милијарди возрасни луѓе (над 18 години) ширум светот, имале прекумерна тежина.
Загрижувачки е што ваквиот пораст е забележан и кај децата и тинејџерите. Едно истражување покажало дека гојазноста кај оваа група е зголема за 10 пати од 1975 година до денес. Во 2016 бројот на деца и тинејџери со прекумерна тежина бил 124 милиони, наспроти 11 милиони во 1975.
Секојдневни промени што може да ни помогнат да ги избегнеме вишокот килограми
Некои проценки велат дека меѓу возраста од 20 па до 55 години, во просек, луѓето додаваат 0,5 – 1kg годишно на својата телесна тежина. Ваквиот пораст, може да значи и значително прекумерна телесна тежина со текот на времето. Интересно е што ваквиот проблем не настанува поради преголемо количество на внесена храна секојдневно, туку поради мали прекорачувања во дневните калориски потреби. Секојдневното внесување на 100-200 калории кои не ни се потребни, може постепено да резултира со еден килограм плус. Спречувањето на ваквата акумулација на килограми поради вишок на внесени калории може да се реши воглавно на два начина – или преку трошење на тие 100-200 калории (преку физичка активност, движење и сл.) или преку внимавање на исхраната. Ваквиот пристап е многу едноставен, лесен и не бара големи жртви, едноставно треба да настојуваме да се придржуваме до точниот број на калории кои ни се потребни.
Треба да напоменеме дека ваквиот пристап е корисен за одржување на телесната тежина и превенција од нејзино покачување. Тој не е пожелен и корисен за губење на вишок килограми.
Секојдневни мали промени кои може да помогнат да не дојде до зголемување на телесната тежина:
1 . Секојдневно пешачење и движење – за неколку обврски во денот, заменете ја колата или автобусот со неколку минутно пешачење или возење веолосипед. Пешачење од 10-15 минути може да потроши 60 калории, па на тој начин брзо може да се собере бројот на потрошени калории во еден ден. Покрај телесната тежина, ваквото редовно раздвижување е корисно и за расположението, менталното здравје, како и за физичката подготвеност.
2 . Избегнувајте ги засладените пијалоци – во речиси сите пијалоци се содржи одредено количество на додадени шеќери. Кај некои пијалоци, ваквите количества се навистина енормни и тие се исклучително нездрави и штетни. Затоа, газираниот пијалак или густиот сок, заменете го со чаша чај, какао или вода, или пак подгответе си природно цеден сок. Доколку консумирате газиран пијалак, настојувајте тоа да биде пијалак без додадени шеќери.
3 . Намалете на шеќерот и млекото кои ги пиете со кафето – иако кафето се смета за здрав пијалак, кој всушност има 0 калории и е полн со антиоксиданти, постојат одредени варијации на подготовка кои може да го променат тоа. Пиење на 2-3 кафиња во денот со шеќер и млеко, навистина може брзо да го зголеми бројот на внесени калории. Млекото е високо нутритивна храна, која е богата со масти, протеини и калории. Затоа, доколку пиете повеќе кафиња во текот на денот, настојувајте тие да содржат сосем малку или воопшто да не содржат млеко или шеќер.
4 . Внимавајте на маслото при готвењето – растителните масла, особено маслиновото масло се извонреден извор на корисни соединенија, првенствено на здравите омега-3 масни киселини. Но, маслата и мастите се најкалоричните макронутриенти и само 1g на масло содржи 8 калории. Па така, супена лажица маслиново масло (околу 12-15g) содржи околу 100 калории. Затоа, внимавајте на употребеното количество и настојувајте тоа да е помало.
5 . Зачувајте ги грицките за подоцна – доколку јадете парче чоколадо или било каков тип на слатко, обидете се да зачувате дел за подоцна или за наредниот ден. Истото важи и солените типови на грицки и за нивните пакувања. Овој тип на храна е доста калоричен, па затоа и умерени количества може да го зголемат значително калорискиот внес. Доколку имате потреба од грицки, насочете се кон природните – семки, јаткасти плодови, мешунки (леблебија, кикирики), суво или свежо овошје и сл. Имајте на ум дека и голем дел од овие намирници се доста калорични, но сепак се извор на поголем број на нутриенти.
6 . Внимавајте на прилогот – прилогот со главното јадење може да биде одличен начин да се внесе разновидност во исхраната. Но, настојувајте тој да не е извор на премногу калории, особено ако главното јадење е калорично само по себе. Компири, ориз, пченка и останати типови на скробна храна се нешто на што треба да се внимава доколку се користат како прилог. Во одредени јадења и рецепти, заменете ги ваквите намирници со свеж зеленчук или свежа салата (домат, краставица, зелка, пиперка, кромид, цвекло и сл.)
Oва се само неколку промени кои може да помогнат при контролирањето и одржувањето на телесната тежина. Секако, потребни се промени кои се одржливи, лесни за практикување и кои се ефикасни. Затоа, без да бидете премногу строги према себе, започнете со дел од овие мали чекори, а со текот на времето ќе го согледате нивниот ефект и ќе откриете кои од нив се најсоодветни за вас и вашето секојдневие.
