Честопати, препораките за здрава исхрана вклучуваат и охрабруваат консумирање на храна која содржи здрави масти. Но, нажалост, мастите често се асоцираат со нешто што треба да се избегнува, нешто што допринесува кон зголемување на телесната тежина и нешто што е нездраво. Ваквите атрибути важат само за одреден тип на масти, кои навистина треба да се избегнуваат, како заситените и транс мастите.
Но, постојат навистина корисни и дури неопходни типови на масти кои мораме да ги внесеме преку храната. Ваквите есенцијални масти му се потребни на телото за да може да извршува огромен број на биохемиски процеси.
Поконкретно, станува збор за незаситените и полинезаситените масти и за исклучително здравите омега-3 масни киселини кои тие ги содржат. Затоа, во продолжение ќе зборуваме нешто повеќе за овој тип на масти и ќе издвоиме едно интересно истражување кое ја покажува нивната важност и корисност.
Што претставуваат незаситените масти?
Мастите, односно триглицеридите се составени од глицерол и масни киселини и воглавно се поделени на заситени и незаситени. Ние во овој текст ќе се задржиме на незаситените масти. Вреди да се напомене дека под зборот “масти” во нашиот јазик се мисли најчесто на цврстите масти – заситените како што се свинската маст, путерот и слично, додека зборот “масла” ги опфаќа течните форми на триглицериди, односно незаситените како што се маслиновото, сончогледовото масло итн.
Под изразот масти, најчесто се мисли на триглицеридите. Инаку, тие се дел од групата на соединенија наречени липиди – соединенија кои се нерастворливи во вода, а меѓу кои спаѓаат и восоците, стеролите и фосфолипидите.
Липидите влегуваат во основните градбени единки на нашите клетки и се незаменливи соединенија во нормалното функционирање на телото.
Незаситените масти се еден дел од поделбата на триглицеридите, односно тоа се масти кај кои постојат двојни врски или некогаш и тројни врски во хемиската структура. Токму двојните врски ги прават нивните молекули да имаат неправилна – прекршена форма, а поради тоа тие се однесуваат поразлично од заситените масти. Кај нив недостасуваат водородни атоми, односно не се заситени со нив и токму поради тоа и го добиле името – незаситени масти. Тие се во течна состојба на собна температура и најчесто се наоѓаат во зеленчуци, маслодајни растенија, риба.
Самите незаситени масти во зависност од бројот на двојни врски во својата структура се делат на: мононезаситени (една двојна врска – моно) или доколку имаат две или над две двојни врски – полинезаситени.
За што се корисни незаситените масти?
Како што веќе споменавме, дел од незаситените масти се есенцијални, односно неопходен е нивен внес преку исхраната. Тие се поврзуваат со бројни здравствени придобивки како:
- намален ризик од кардиоваскуларни заболувања
- намален холестерол
- подобрена инсулинска сензитивност
- имаат анти-воспалително дејство
- ги регулираат нивоата на триглицериди во крвта
- помагаат при одржување на телесната тежина
- помагаат за нормална и здрава функција на мозокот и сл.
Во групата на незаситени масти спаѓаат мононезаситените (омега-9) и полинезаситените (омега-6 и омега-3 масни киселини) и тие се наоѓаат во различни намирници.
За добар извор на мононезаситени масти се сметаат: маслиновото масло, маслинките, семките од тиква, јатките, јајцата, сончогледот и сл.
За добар извор на омега-3 се сметаат: масните типови на риба (лосос, сардини, пастрмка, харинга), чиа семе, орев, ленено семе и др.
Добри извори на омега-6 масните киселини се: сончогледовото масло, маслото и семето од сусам, семето од афион, лененото семе, бадемите, индиските ореви и др.
Истражување: омега-3 масните киселини се поврзуваат со подолг живот
Омега-3 масните киселини се исклучително здрава и корисна форма на масни киселини кои спаѓаат во градбата на полинезаситените масти. Тие најчесто се внесуваат преку растителни намирници. Особено честа и важна е масната киселина со скратеница АЛА или алфа-линоленска киселина. Таа не може да се создаде самостојно во телото и мора да се внесе преку исхраната. Добар извор на оваа киселина се различните семиња, масла од семиња и јатките.
Токму овој тип на масни киселини бил тема на едно неодамнешно истражување кое сумирало резултати од 40 различн други студии. Во ваквото истражување биле земени во предвид повеќе фактори поврзани со рана смрт – кардиоваскуларни заболувања, коронарно срцеви заболувања и канцер. Биле анализирани навиките на исхрана како и нивоата на масната киселина АЛА во крвта на испитаниците.
Научниците наишле на интересни резултати кога ги споредувале испитаниците кои имале висок внес на овој тип масни киселини и оние кои имале помал внес.
Високиот внес на АЛА масни киселини бил поврзан со намалена смртност во поглед на сите чести заболувања. Научниците биле во можност доста прецизно да потенцираат дека секој внесен грам на овој тип на масти дорпинесува со 5% намален ризик од смртност поврзана со кардиоваскуларно заболување. Особено бил намален ризикот од појава на коронарни срцеви заболувања, за кои може да прочитате повеќе тука.
Научниците исто така напоменуваат дека не треба да се изолираат само масните киселини како фактор кои носат подобро здравје. Поважно е храната преку која тие ги добиваме, како и преостанатите намирници кои се консумираат.
Исхраната која се базира повеќе на растителни намирници е докажана и потврдена како особено корисна за одржување на здравјето и превенција на разни заболувања. Затоа, храна која е богата со незаситени масти, а е притоа и разновидна и балансирана, може навистина да допринесе кон првенствено, подобро кардиоваскуларно здравје, а со тоа и кон поздрав и подолг живот.
