Иако употребуваме еден термин – ,,рак на бели дробови”, во суштина станува збор за многу комплексно заболување, што може својата основа да ја има во многу различни подтипови. Без многу да згрешиме, може да кажеме дека се работи за сосем различни болести (иако ги обединува едно име) со оглед на потенцијално големата разлика во карактеристиките.
Главната поделба на овој тип на карцином е на микро и немикроклеточен. Кај 10-15% од случаите, ракот е микроклеточен. Сепак, најголемиот дел од случаите отпаѓа на т.н. немикроклеточен (NSCLC). Oвој тип на рак понатаму е категоризиран на аденокарцином или карцином на сквамозните клетки.
Ваквите поделби имаат силни импликации во одлучувањето за соодветната терапија, односно како одреден пациент ќе реагира на одреден тип терапија – хемотерапија, таргетирана терапија или имунотерапија. Во таа смисла, определувањето на подтипот на ракот, им овозможува на лекарите да состават соодветен план за третирање, кој ќе доведе до оптимален исход, според индивидуалните потреби на пациентот.
Што се тоа биомаркери?
Најголемиот дел од луѓето со NSCLC имаат специфични карактеристики на туморните клетки, наречени биомаркери. Важно е да се каже дека не сите типови на рак на бели дробови ги имаат споменатите биомаркери кои се склони на идентификација. Како и да е, присуството или отсуството на биомаркерите може да понуди насока за идентификација на специфичниот подтип на канцер.
Поконкретно, биомаркерите претставуваат карактеристики на клетките што можат да бидат детектирани во ткивото или во телесни флуиди, како крвта. Најпознати примери за биомаркери се генетски промени, одредени протеини, промени во имуниот систем итн. Како што и веќе споменавме, нивното присуство може да обезбеди релевантни информации за подтипот на заболувањето.
Најпознати биомаркери кај рак на белите дробови:
PD-L1; EGFR; HER2; BRAF; ROS1; MEK1; ALK; KRAS; MET; RET; PIK3CA…
4 значајни причини зошто би било добро да се разговара со доктор во однос на потребата од тестирање на биомаркерите:
- Биомаркерите се чести кај ракот на бели дробови – дури ⅔ од пациентите со NSCLC имаат генетски промени, што можат да бидат ,,таргетирани” преку терапии.
- Тестирањето на биомаркери може да ни даде важни информации во однос на тоа што го ,,води” прогресирањето на болеста.
- Веројатно најзначајното е помошта во однос на наоѓањето на потенцијален третман за конкретниот подтип на рак.
- Тестирањето на биомаркерите си има своја улога (кај сите пациенти со NSCLC), без разлика на стадиумот на болеста и без разлика на кој дел од процесот на лекување се наоѓа пациентот.
Како се одвива самото тестирање?
Тестирањето за биомаркери во главно се спроведува преку употребување на примерок од ткиво земено од пациентот.
- За пациентите што имаат операција: примерокот може да се земе од туморното ткиво што е отстрането во текот на операцијата, без потреба од дополнителна процедура.
- За пациентите што немале операција: примерокот најчесто се зема преку биопсија, што вклучува земање на мало парче од ткивото – во случајот од белите дробови.
Во зависност од препораките на лекарот и стадиумот на болеста, кај некои пациенти соодветно е да се тестираат и преку ,,течна биопсија”. Во овој случај, се зема мало количество на крв, од која се бараат канцерогени клетки или биомаркери што циркулираат во крвта.
Како се употребуваат резултатите од тестирањето на биомаркерите?
Присуството или отсуството на одредени биомаркери може да помогне во определувањето на тоа дали пациентот може да биде соодветен кандидат за специфична терапија, како:
- Таргетирани терапии – функционираат преку таргетирање на молекулите што го помагаат растот на канцерогените клетки.
- Имунотерапии – се базираат врз поддршката на имунитетот на пациентот, што треба позитивно да се одрази во намалувањето на болеста.
[Поврзано: Персонализирана медицина – Рак на бели дробови]
Дополнително, резултатите можат да откријат дека присуството на некој биомаркер, ја прави употребуваната терапија неефикасна. Така, ваквите информации можат да го поштедат пациентот од непотребни терапии, односно од тераписки пристап што не е од помош.
Во случај на отсуство на биомаркери, таквата ситуација исто така помага во однос на изборот на потенцијалните достапни терапии.
На пример, на луѓето со канцер на коишто им се утврдени одредени генетски промени кај т.н. EGFR ген преку овие тестирања, можат да земаат терапија за таргетирање на тие промени, односно лекарства наречени EGFR инхибиторни.
Тестирањето на биомаркерите претставува важен дел од персонализираната медицина. Како што зборувавме и во претходните статии, нејзиниот пристап е индивидуализиран според конкретната состојба на пациентот, со акцент на превенција, а дијагнозата и третманот се тесно поврзани со индивидуалните карактеристики ,,запишани” во гените.
