Живееме во време кога екраните се насекаде околу нас во секој даден момент. Некои проценки велат дека мнозинството од нас поминуваат од 3 до 7 часа, а некои и многу повеќе пред екраните во текот на еден ден. За многумина ова не е избор, бидејќи компјутерите и телефоните се алатка за нивната професија. Но, важно е екраните да бидат лимитирани, односно нивната употреба да е помала во периодот кога не ни се неопходни. Ова особено важи за вечерните часови и периодите пред спиење. Знаеме дека екраните не се препорачуваат пред заспивање, но денес ќе зборуваме зошто и како тие влијаат на квалитетот на спиењето.
Зошто е неопходно да имаме редовен и квалитетен сон?
Спиењето претставува незаменлива и неопходна потреба на организмот со која истиот се обновува, одмара и репарира. Сонот е клучен за секое ткиво и клетка, за нормално функционирање на метаболизмот, имуниот систем, растот, развојот итн. Без доволно сон, првенствено страда нашиот мозок, со што се намалуваат неговите нормални способности и функционирање. Општите препораки за возрасната популација велат 7-9 часа сон секоја ноќ. Ваквите потреби се различни за помладата популација, каде некогаш се потребни и над 10 часа сон.
Секако, ваквата потреба за сон не секогаш соодвестува со секојдневниот распоред и обврски, па често луѓето спијат помалку од препорачаното. Тоа доведува до нарушени когнитивни функции, како и промени во нивото на енергија, расположение, нарушен имунитет и сл. Дополнително загрижувачки е што луѓето градат еден вид на толеранција кон хроничниот недостаток од сон, па така тие често се залажани дека на тој начин можат да живеат без никаков проблем и последици. Недостатокот од сон науката го поврзува со зголемен ризик за повеќе различни здравствени состојби: покачена телесна тежина, тип 2 дијабет, хипертензија, срцеви заболувања, нарушено ментално здравје, зголемени нивоа на стрес хормони и сл.
Како влијаат екраните на квалитетот на сон?
Бројни научни студии ја проучувале врската помеѓу екраните и квалитетот на спиењето, нагласувајќи ги негативните ефекти од гледањето во екран непосредно пред спиењето. Изложеноста на сина светлина од електронските уреди како што се паметните телефони, таблетите и компјутерите може значително да влијае на синтезата на мелатонин, хормон кој е клучен за регулирање на спиењето. Изложеноста на сина светлина го поттиснува лачењето на мелатонин, го одложува почетокот на спиењето и го нарушува т.н циркаден ритам. Ваквиот ритам е вклучен во циклусот на спиење и будење, а истиот е главно придвижуван од светлината. Сината светлина од екраните на еден начин делува како изложеност на дневна светлина, збунувајќи го циркадниот ритам дека е време за спиење.
Покрај тоа, вклучувањето во стимулативна содржина пред спиење, како што се социјалните медиуми, видео игрите или одредени телевизиски содржини, може да го зголеми когнитивното „возбудување“, што го прави попредизвикувачки преминот во состојба на релаксација погодна за спиење.
Долготрајната употреба на екраните, исто така, придонесува за нарушување на спиењето преку промовирање на седентарен начин на живот и намалување на нивото на физичка активност – што дополнително го загрозува севкупниот квалитет на сонот. Дополнително, навиката да се користат екрани во креветот може да го услови мозокот да ја поврзе спалната соба со будност, наместо со одмор, што доведува до тешкотии при заспивањето и одржувањето на сонот во текот на ноќта. За да се ублажат овие ефекти и да се промовира подобра хигиена на спиењето, експертите препорачуваат да се имплементираат ограничувања на времето поминато на екранот пред спиење, да се користат филтри за сина светлина или функции за затемнување на екранот и да се воспостави релаксирачка рутина пред спиење која не вклучува изложување на екран од било кој тип.
Наместо телефонот, насочете се кон читање на добра книга или пак слушање на релаксирачка музика пред спиење. Препораките исто велат барем 1-2 часа пред спиење да не користиме и гледаме во било каков екран.
