Голем дел од нас се околу некаков тип на екран или уред во поголемиот дел од денот. Дали тоа подразбира работа, комуникација или забава, екраните се нешто што ни овозможува поврзаност и информираност. Но, интернетот и социјалните мрежи се и извор на огромен број информации, кои нажалост најчесто влијаат и негативно на нашиот мозок и когнитивно здравје. Во продолжение ќе зборуваме накратко за ефектот врз когнитивното здравје кои го имаат уредите и зошто премногу информации одеднаш може да влијаат негативно на нашиот мозок.
Што претставува когнитивното здравје?
Когнитивното здравје или когнитивните функции, се еден аспект и дел од здравиот мозок. Како основни когнитивни функции се сметаат:
- Внимание
- Успешно извршување на сложени движења
- Говорење
- Процесирање на визуелни и просторни сигнали
- Учење на нови работи и вештини
- Меморија
- Социјална интеракција
- Контрола врз емоциите
Ова се дел од „задачите“ што би требало човек со добро когнитивно здравје да ги извршува без никаков проблем. Тоа значи и нормално функционирање во општеството, добра интеракција и комуникација со луѓето од средината, способност за извршување на работата и обврските и сл. Врз когнитивното здравје се смета дека големо влијание има возраста, па со стареењето истото може да ослабне и да се влоши. Затоа како што старееме, клучно е да го одржуваме и негуваме здравјето на нашиот мозок, а тоа едноставно може да го постигнеме со здрав начин на живот.
Како екраните влијаат на нашите когнитивни способности?
Новите научни истражувања покажуваат дека прекумерното време пред екраните може да има посериозни ефекти врз когнитивното здравје. Долготрајната употреба и изложеност на екрани, особено на паметни телефони, таблети, компјутери и телевизори, се поврзува со поголем број на потенцијално негативни ефекти врз когнитивноста.
Една од главните грижи е влијанието на екраните врз способноста за внимание и следење. Континуираното ангажирање на мозокот со разни уреди често води до извршување на повеќе задачи (multitasking) и брзи, нагли промени во вниманието, што може да го наруши одржливото, континуирано внимание и фокусирање со текот на времето.
Покрај тоа, постојаниот наплив на известувања и информации може да го надмине капацитетот на мозокот да ги филтрира ирелевантните стимули, што резултира со намалени когнитивни перформанси. Прекумерното време пред екранот е поврзано и со влошена меморија и намалена брзина со која мозокот обработува информации. Постојаната изложеност на дигитална содржина може да ја попречи способноста на мозокот да ги консолидира и задржува информациите, што доведува до потешкотии во учењето и меморијата.
Дополнително, продолжената изложеност на екраните, особено пред спиење, може да го наруши режимот на спиење поради потиснувањето на производството на мелатонин предизвикано од сината светлина што се емитува од екраните. Лошиот квалитет на сон не само што ги влошува когнитивните способности, туку придонесува и за нарушувања на расположението и проблеми со менталното здравје.
Повеќе на оваа тема може да прочитате тука.
Но, сепак постојат методи и начини за ублажување на ваквите ефекти. Ваквите влошени когнитивни функции се јавуваат при долга, прекумерна употреба на уредите, а паметните телефони и социјалните мрежи може да се вбројат како едни од главните виновници. Воведување на ограничувања на времето поминато пред екранот, практикување на повремени дигитални детоксикации и вклучување на редовни паузи и активности на отворено во дневните рутини може да помогне да се ублажат негативните ефекти од времето поминато пред екран.
