Во оваа статија ќе се задржиме на еден неизбежен дел од сечие секојдневие – стресот. Веќе имаме зборувано за неговиот ефект врз: кардиоваскуларното здравје, когнитивното здравје, тироидната жлезда, дијабетот, ризикот за автоимуни болести и сл.
Што претставува стресот и кои се неговите најчести симптоми?
Стресот се смета за нормална човечка реакција кон штетни и потенцијално опасни ситуации – без разлика дали се тие реални и навистина опасни или нашата перцепција за нив е едноставно таква. Изложувањето на ваква ситуација предизвикува бројни хемиски реакции во телото кои го подготвуваат истото да се бори или да ја избегне опасноста. Ваквата реакција е позната како „fight or flight“ или „бори се или побегни“. Тоа е автоматска човечка реацкија и била клучна за нашите предци и за нивниот опстанок. Проблемот е што денес, ситуациите најчесто не се животно загрижувачки, односно изворот на стрес е често од безопасни извори. Сепак, перцепцијата за стресни ситуации е различна и индивидуална за секого. Нешто што е стресно за еден човек, може воопшто да не е за некој друг. Некои луѓе едноставно подобро се справуваат и функционираат со стресот.
Понекогаш стресот во умерени дози може да делува и позитивно. Тој може да ни помогне да завршиме некоја важна задача со зголемена концентрација, фокусираност и прецизност. Но, долгорочниот – хроничен стрес има сосем поинакви ефекти врз телото. Тој може сериозно да го наруши здравјето и да го зголеми ризикот за бројни заболувања.
Стресот го забрзува дишењето, ги затега мускулите и го зголемува крвниот притисок. Телото на овој начин е подготвено да делува, односно да се одбрани. Хроничниот стрес може да доведе и до одредени промени во организмот, како: промен во централниот нервен систем, промени во ендокриниот систем (лачење на стрес хормони), промени во респираторниот и кардиоваскуларен систем (забрзано срцебиење и дишење), стегнатост во мускулите, проблеми со дигестијата, ослабнување на имуниот систем и сл.
Многу повеќе за ефектите на стресот, особено на хроничниот стрес – може да прочитате тука.
Како стресот го забрзува стареењето?
Хроничниот стрес е опширно проучуван поради неговото длабоко влијание врз процесот на стареење, влијаејќи на различни физиолошки системи на клеточно и молекуларно ниво. Еден од примарните механизми преку кои стресот влијае на стареењето е преку дисрегулација на оската хипоталамо-хипофиза-надбубрежни жлезди (HPA), но и на лачењето на хормоните на стрес, како што е кортизолот. Долгорочното, продолжено активирање на оската HPA доведува до зголемени нивоа на циркулирачки кортизол, што пак го забрзува стареењето на клетките преку промовирање на оксидативен стрес, воспаление и скратување на теломерите.
Оксидативниот стрес предизвикан од нерамнотежа помеѓу слободните радикали и механизмите на антиоксидантна одбрана резултира со оштетување на молекулите, вклучително и ДНК, протеините и липидите, што придонесува за стареење и дисфункција на клетките. Дополнително, хроничното воспаление предизвикано од стресот, посредувано од проинфламаторни цитокини, го влошува оштетувањето на ткивото и ги нарушува механизмите за поправка, што дополнително го поттикнува процесот на стареење. Теломерите, „заштитните капачиња“ на крајот на хромозомите, природно се скратуваат со секоја клеточна делба, а хроничниот стрес го забрзува ова трошење на теломерите, што доведува до стареење на клетките и намален регенеративен капацитет. Колективно, овие молекуларни и клеточни промени предизвикани од хроничниот стрес придонесуваат за забрзано стареење и го зголемуваат ризикот од болести поврзани со стареењето, нагласувајќи ја важноста од правилно и успешно справување и контролирање на стресот.
