Д-р Митов

Во последно време често можеме да слушнеме за повеќе производи дека се т.н. „супер храна”. Ако под таква храна подразбираме храна која има некаков ,,магичен ефект” или има бенефити сама по себе, без да се практикува балансирана, правилна исхрана, грешиме. Но, ако под ,,супер храна” подразбираме вид на храна кој, во склоп на правилната исхрана, има низа на сериозни позитивни ефекти врз состојбата на организмот, тогаш може да се рече дека сме во право. Такви намирници постојат. Една од нив е и лененото семе, а тоа се потвдрува со сè повеќе научни истражувања кои ги потврдуваат позитивните ефекти и зборуваат за дополнителни.

Ленено семе или ленено масло?

Маслото од ленено семе ги содржи само масните компоненти од содржината на семето. Тоа значи дека има доста голема калориска вредност, а отсуствуваат и другите хранливи материи на семето. Тие други хранливи материи како растителните влакна, разните витамини и минерали, имаат значително корисно дејство за организмот (ќе го разгледаме подетално во продолжение).

Значајно за лененото масло е и тоа што маснотиите доста лесно можат да се ,„оштетат”. Тие се значително посензитивни од другите маснотии, во присуство на топлина и светлина. Кога маснотиите ќе се оштетат, не само што имаат нарушена нутритивност (тешко се искористуваат од телото), туку можат да бидат и потенцијално опасни, да водат до заболувања како што се артеросклероза, канцер и инфламаторни процеси.
Значи, помалата хранлива вредност (заради присуството само на масните компоненти), значително поголемата калориска вредност, како и опасноста од лесно расипување го оставаат лененото масло во втор план, зад лененото семе.

Ќе издвоиме 8 најважни корисни ефекти на лененото семе кои имаат научна поддршка:

1) Богат извор на различни хранливи материи

Една супена лажица содржи околу 7g од ова семе. Во толку мало количество се содржат добар процент на протеини, омега 3 масни киселини, како и различни витамини и минерали. Една лажичка со ленено семе содржи:

• 1,3g протеини
  2g јаглехидрати
  1,9g растителни влакна
  3g масти,од кои само 0,3 заситени масти
  1,6mg омега 3 масни киселини
  8% од дневниот препорачан внес на витаминот B1
  2% од ДПВ за витаминот В6
  2% од ДПВ за витаминот В9
  2% од ДПВ за калциум
  2% од ДПВ за железо
  7% од ДПВ за магнезиум
  4% од ДПВ за фосфор
  2% од ДПВ за калиум

Здравствените бенефити од лененото семе, главно се поврзуваат со омега 3 масните киселини, растителните влакна и групата на полифеноли – лигнани.

2) Богат извор на омега 3 масни киселини

Омега 3 масните киселини се есенцијална хранлива материја, што значи дека организмот нема механизам да ја создаде, па треба да ја внесеме преку исхраната.
Лененото семе е богат извор на омега 3 масни киселини кои се докажан фактор во спречувањето на кардиоваскуларните заболувања и намалувањето на ризикот од срцев удар. Ова е особено значајно за вегетаријанците кои не консумираат риба.

Механизмот преку кој овие масни киселини заштитуваат од кардиоваскуларни заболувања главно се состои од помагањето на превенцијата од натрупување на холестеролот во крвните садови. Исто така, помагаат во намалување на инфламацијата во крвните садови и намалувањето од опасноста за развој на тумор.

Серија од 27 научни истражувања кои за испитаници имале 250 илјади луѓе, дошле до заклучок дека омега 3 масните киселини од растително потекло го намалуваат ризикот од срцеви заболувања за 14%.

3) Лененото семе е извор на лигнани

Лигнаните се група полифенолни соединенија кои имаат карактеристики што можат да помогнат во намалувањето на ризикот од развивање канцер. Антиканцерогеното дејство главно се базира на антиоксидативно и естрогено дејство на лигнаните. Така, како што сугерираат повеќе научни истражувања, лигнаните помагаат во намалувањето на ризикот за развој на ракот на простата кај мажите и ракот на дојка, особено кај жените во постменопауза.

Лененото семе содржи дури 800 пати повеќе лигнани од другите растителни продукти.

4) Лененото семе содржи значителен процент на растителни влакна

Растителни влакна се важни за организмот од повеќе аспекти, а сè повеќе истражувања ја потврдуваат важноста, но откриваат и нови механизми преку кои тие делуваат позитивно на организмот.

Позитивното влијание на растителните влакна, пред сè, се должи на два факти.

Прво, тие помагаат да се одржува здравјето на дигестивниот систем преку хранењето на корисната цревна микрофлора. Тоа понатаму води до низа на корисни дејства за организмот.

Второ, ја попречуваат функцијата на ензимите во дигестивниот тракт, со што варењето на храната оди поспоро, а со тоа и апсорпцијата на глукозата во крвотокот е постепено. Исто така, нерастворливите растителни влакна и овозможуваат на водата полесно да се поврзе со столицата и со тоа помагаат во цревната перисталтика, однсно движењето на храната низ цревата.

5) Лененото семе може да го помогне намалувањето на нивото на холестерол во крвта

Една студија која за испитаници имала луѓе со висок холестерол правела експеримент кој подразбирал консумирање на 30g ленено семе, дневно. Истражувањето траело 3 месеци. Крајниот резултат бил намалување на процентот на LDL холестеролот во крвта за 17%, но и процентот на HDL холестеролот за 12%.

Веројтано овој ефект се должи повторно на растителните влакна, кои се поврзуваат со жолчните соли кои потоа се излачуваат од телото. За да се заменат овие загубени жолчни соли, телото го превзема холестеролот (кој служи како база за изградба на жолчни соли) од крвта во црниот дроб.

6) Може да помогне во намалувањето на крвниот притисок

Некои истражувања кои се занимавале со својствата на лененото семе, дошле до сознанија дека тоа може да помогне во намалување на крвниот притисок.

За оние кои веќе користат медикаменти за намалување на крвниот притисок, лененото семе може значително дополнително да помогне. Една студија покажала дека редновното консумирање на 30g ленено семе дневно, го намалило бројот на пациенти со неконтролирано висок крвен притисок за 17%.

7) Протеините во лененото семе се со висок квалитет

Лененото семе е одличен извор на растителни протеини, особено за оние кој се хранат строго со растителна храна. Високиот квалитет се должи на составот на протеините. Тие содржат значајни амино киселини како аргинин, аспаргинска киселина и глутаминска киселина.

Повеќе лабораториски студии на животни покажале дека протеините од лененото семе можат да помогнат во подобрувањето на имунитетот, намалувањето на холестеролот, но и во превенцијата од малигни заболувања. Исто така, овие протеини покажале анти-фунгално дејство.

8) Може да помогне во регулирањето на шеќерот во крвта

Ваквото дејство на лененото семе се должи пред сè на високиот процент на растителни влакна кои ги содржи. Како што веќе споменавме, растителните влакна ја отежнуваат работата на стомачните ензими, по што поспоро се создава глукозата. Со тоа, поспора е и апсорпцијата на глукозата во крвта.

Исхраната која се базира на брзо подготвена храна е позната како ,,западен стил на исхрана”. Таа е составена од високи количества на заситени масти, шеќер и сол. Како што кажува и самото име, таа е поврзана со западниот свет и начинот на живот кој се води во тој регион. Една од главните нејзини карактеристики, покрај ниската цена на чинење е нејзиниот екстремно интензивен вкус. Постојат повеќе податоци кои укажуваат дека ваквите силни вкусови каратеристики на оваа храна придизвикуваат дури и зависност.

Покрај нездравиот начин на исхрана, животниот стил во овој дел од светот сè повеќе подразбира и неактивен, ,,седечки” начин на функционирање во секојдневието. Во последно време, овој животен стил се проширува како опасен вирус низ целиот свет, па веќе неговото дефинирањето како ,,западен”, ја губи смислата.

Типичен пример за ова е Кина. Економскиот раст на Кина е еден од најголемите во светот. Тоа подразбира забрзана урбанизација, а тоа пак забрзан начин на живот. Процентот на гојазност во Кина за само две декади пораснал за над 20%, бројот на кардиоваскуларни заболувања за 15%, а бројот на смртни случаи од тие причини е дуплиран, за истиот период.

Листата на негативни ефекти од западниот начин на исхрана постојано се проширува!

Доста научни истражувања говорат за низа на несакани ефекти од ваквиот начин на живот. Во овој текст ќе се осврнеме на една научна студија изработена во Австралија, поточно на Универзитот Меквори од Сиднеј. Оваа студија се занимавала со набљудување и оценување на штетата која ја прави исхраната богата со заситени масти, шеќери и сол, односно споменатиот ,,западен стил на исхрана”. Еден од главните заклучоци на оваа студија е дека ваквиот начин на исхрана може да ги наруши нашите когнитивни способности.

Истражувачите одбрале 110 студенти, на возраст од 17-35 години и ги поделиле во 2 групи. Првата група била контролна, а другата минувала низ експериментот. Сите учесници во истражувањето биле здрави и со нормална телесна тежина.

Ние сме тоа што го јадеме

Групата која минувала низ експериментот била ставена на ,,западниот начин на исхрана”, односно биле замолени да јадат различни сендвичи, милкшејкови, белгиски вафли и различни типови на бургери и друга брза храна. Членовите на контролната група биле замолени да продолжат со својот начин на исхрана. Тој подразбирал одредено ниво на балансираност и неконсумирање на големи количества брза храна.

На дневна основа, на членовите од двете групи им бил даван тест за испитување на меморијата. Разликите во резултатите биле видливи по само 8 денови, односно групата која се хранела со ,,западниот стил на исхрана” имала значително послаби резултати. Овие заклучоци биле подржани и од една претходна студија, на слична тема, спроведена од истиот универзитет.

Научниците всушност утврдиле дека испитаниците од првата група имале поголема веројатност да страдаат од нарушувања на функцијата на хипокампусот. Хипокампусот претставува значаен дел од мозокот кој ја помага контролата на кратката меморија и меморијата на дол рок. Тоа е дел од мозокот кој страда при Алцхајмеровото заболување и други форми на деменција.

Имаме ли алтернатива?

Нашата земја не е исклучок од светските тенденции, кога станува збор за ,,западниот стил на исхрана”, па и општо, на живеење. Животот станува сè побрз, а ние се храниме сè понездраво и сме помалку физички активни. За среќа постојат начини преку кои можеме да се ,,вратиме во нормала”. Иако, во праксата се покажува дека промената на животниот стил оди доста тешко, сепак вреди ,,жртвата” која ќе ја направиме.

Вредноста на таа ,,жртва” станува сè помала со сè поголемиот наш интерес за информациите кои се значајни за нашето здравје. Тие информации говорат конзистентно, недвосмислено и се добро документирани: штетните ефекти од консумирањето (особено редовното) на храна со висок процент на заситени масти, шеќери и сол влијае негативно на здравјето на човекот.

Кардиоваскуларни заболувања, висок крвен притисок, дијабетес, па и малигни заболувања во најголемиот дел од случаите се предизвикани од лошиот начин на живеење во целина. Ова најдобро се забележува и потврдува во земјите од далечниот исток, каде пред само 30тина години, ,,западната храна” не била воопшто достапна.

Алтернативите постојат

Најздравите начини на исхрана подразбираат консумирање на поголеми количества на свежа, полнозрнеста храна, храна богата со растителни влакна и здрави масти. Вакви типови на исхрана се на пример: јапонскиот и медитеранскиот. Медитеранскиот животен стил се базира на исхрана која во својата основа има семиња, легуминози, полнозрнеста храна, свежа храна, риба, морска храна и ладно цедено маслиново масло. Физичката активност исто така се подразбира.

Светот станува сè посвесен за важноста од превенција на хроничните болести кои во голем обем би можеле да се избегнат!

Кампањите за здрава храна и општо за здрав животен стил се сè почесто дел од политиките на државите низ светот. Тоа е така не само заради зачување на доброто здравје на луѓето кое би било од корист за самите нив, туку и заради потребата од здрава работна сила и сè поголемиот трошок за здравствените системи поради сè поголемиот број на луѓе заболени од хронични заболувања. Заболувања кои се најчесто директно предизвикани од неправилниот начин на живеење.

Според едно истражување на Светскиот економски форум, заболувањата како: канцер, срцеви заболувања, дијабет и респираторни заболувања, заедно со менталните заболувања можат да ја чинат глобалната економија околу 50 трилиони долари. Трошок кој се должи на губењето на продуктивноста на работниците и парите потрошени за лекување од здравствените системи.

Извор:
https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsos.191338#d3e785
https://www.weforum.org/

Oпкружени сме со стотици типови на овошки, зеленчук и разни видови на полнозрнeста храна. Ваквиот вид на храна е богат со витамини, минерали и мнофу важни есенцијални материи – заедно наречени фитохемикалии (хемикалии природно присутни во растенијата) кои се oд особена важност за одржување на доброто здравје, како и за превенција од повеќе заболувања.

Фитохемикалиите консумирани посебно или во комбинација, се покажале како корисни во превенцијата од појава на канцер и во третманот на несаканите ефекти кои се поврзани со ова заболување. Во последно време се спроведуваат повеќе истражувања кои ја испитуваат можноста овие супстанции да се користат за подобрување на третманот на канцер, односно да ја зголемат ефективноста на третманот.

Исто така, фитохемикалиите покажуваат корисно дејство и во превенирањето на срцевите заболувања и контролирањето на дијабетот. Многу значајно е да се каже дека позитивниот ефект кој можеме да го добиеме од овие материи е создаден без притоа да имаме било какви несакани ефекти и токсичност.

Повеќе научни студии кои се занимаваат со начините на исхрана, покажуваат конзистентни резултати во однос на долгиот, здрав и функционален живот. Земјите во кои исхраната на луѓето се базира на растителна храна (над 60% од исхраната е од растително потекло), населението живее подолго, поздраво и е пофункционално.

Како фитохемикалиите помагаат во превенцијата на малигните заболувања и третманот?

Како што поминува времето, со многуте истражувања во оваа област, добиваме сè повеќе информации за механизмот според кој се развиваат малигните заболувања, односно механизмот според кој нормалните клетки се трансформираат во малигни. Со други зборови, сè подобро ги разбираме обележјата (hallmarks) на знаците за тоа како канцерот се создава. Испитувањата правени на животински клетки и почетните испитувања правени на човечки клетки, покажале дека неколку од растителните фитохемикалии имаат способност да ги таргетираат и да ги модулираат или изменат овие ,,обележја” на канцерот и да овозможат смалување или повраток на процесот на создавање канцер и неговите симптоми.

Кои се т.н. ,,супер зеленчуци и овошки”, најбогати со фитохемикалии?

Следните овошки и зеленчуци треба да се постојано присутни во вашето секојдневие: портокали, киви, малини, капини, различни видови на јужно овошје, домати, моркови, брокули, зелка, карфиол, спанаќ, грашок, кромид, лук итн. Оваа свежа храна, освен што е богата со фитохемикалии, богата е и со различни други микронутриенти.

Во колкави количиини треба да консумираме овошје и зеленчук?

Ниската калориска вредност и богатиот микронутритивен состав, овозможуваат речиси неограничен внес на свежата храна. Тешко е да се претера, но мора да се каже и дека присуството на прости јаглехидрати (шеќери), генерално кај овошките, може да биде проблем кај луѓето со дијагностициран дијабет, а исто така, во крајна линија за покачувања на телесната тежина, доколку се претерува.

Помалку од 24% од целата популација консумира повеќе од 5 овошки и зеленчуци, дневно- децата, уште помалку. За превенција од повеќе заболувања како и за задоволување на потребите на организмот, нашиот внес на оваа свежа храна треба да биде повеќе од 5 различни видови, на дневна база. Најдобро е тоа да биде свежа храна, со различни бои. Консумирањето на сокови или популарно наречени ,,шејкови”, исто така може да биде добра практика како што веќе кажавме, но во таков случај лесно може да се случи да ,,претераме” со калорискиот внес, што може пак, да создаде други проблеми.

Како да му овозможиме на телото ,,полесно” да дојде до фитохемикалиите?

Клучно за телото да дојде до овие важни хранливи материи е свежата храна во која тие се присутни, да се јаде таква каква што е, свежа, секако со претходно соодветно миење.

Готвењето на зеленчукот и овошјето може да уништи и до над 60% од фитохемикалиите (варење, пржење, печење). Исто така, треба да се избегнува лупење на кората, за максимално искористување на фитохемикалиите. Готвењето на водена пара e следната најдобра опција, но сепак најдобро е овошките и зеленчукот да се јадат свежи!

Најдобро е да се прават различните комбинации од свежи овошки или зеленчуци со различни бои, текстури, облици и големини. Тоа не само што ќе обезбеди поголемо чувство на заситеност(а помалку консумирани калории) и ќе ја намали потребата за масната храна, туку ќе му ги обезбеди на организмот и потребните микронутриенти кои како што видовме, можат и да бидат превенција од сериозни заболувања

Затоа, практикувајте јадење на богати комбинации на салати, со колку што е можно поголем дел од оброците во денот. Правењето на овошни салати може да биде примамливо, а шејковите и консумирањето на овошки како ужина, исто така е добра опција, но треба да се внимава.

Ако дијабетесот беше заразно заболување кое се пренесува од човек на човек, СЗО одамна ќе имаше прогласено епидемија! Загрижувачка е тенденцијата според која младото население, општо во светот, во просек ја зголемува својата телесна тежина, па со тоа станува се поподложно на оваа болест.

Бројот на лица со дијабетес во светот расте од година во година. Од 425 милиони во 2017 година, во 2018та бројот е пораснат на 463 милиони, односно, зголемен е за 38 милиони лица. Ова зголемување на бројот на лица со дијабетес е еднакво на бројот на жители во една голема европска држава како Полска, или повеќе од двојно повеќе од бројот на жители во земјите од Западен Балкан заедно. Во нашата земја ситуацијата е слична, па секој девети човек во Македонија има некаков тип на дијабет, а најчест тип е токму дијабетесот тип 2.

Дијабетесот тип 2 е најчестиот облик на дијабет кој се утврдува откако клетките ќе престанат да реагираат на инсулинот, односно инсулинот веќе не претставува сигнал за клетките да примаат глукоза. Всушност, имаме т.н. инсулинска резистентност која е резултат на насобраното количество на маснотии во клетките што е причина за попречување на функционирањето на механизмот за внес на глукозата во самата клетка.

Одговорот на организмот е производство на сè повеќе инсулин, сè додека панкреасните клетки кои создаваат инсулин не се ,,заморат”. Иако генетските мутации можат да ја предизвикаат оваа состојба, сепак главниот ризик фактор за неа е несоодвениот, односно нездравиот начин на живот: прекумерната телесна тежина, исхрана со висок процент на рафинирани шеќери и заситени масти, како и намалената физичка активност.

Многу важно да се напомене е дека овој тип на дијабетес може да се третира, а огромен број на научни студии укажуваат на тоа дека тој може и целосно да се стави во ремисија (излекува), со соодветни промените во животниот стил, кај значителен број од пациентите!

Во продолжение ќе видиме кои се тие потребни промени што можат да водат и до целосно излекување на болеста, но во најмала рака со иста значајност – да бидат превентивна мерка. Превентивните мерки можат да спречат 9 од 10 случаи на дијабет!

Едноставни чекори за намалување на ризикот од добивање на ова заболување:

Променете ја вашата исхрана!

– зголемете го внесот на храна богата со растителни влакна

Храната богата со растителни влакна не содржи магична компонента која може да го превенира или да го излечи дијабетот. Клучна улога тука игра еден поим, а тоа е гликемискиот индекс. Овој поим ја означува брзината со која расте нивото на шеќер во крвта, по консумирањето на одредена храна.

Храната која има висок гликемиски индекс, многу побрзо го зголемува нивото на шеќер во крвта, односно апсорпцијата од тенкото црево во крвотокот е доста брзо. При внесување на храна со повисоки вредности за гликемиски индекс (процесирана храна богата со јаглехидрати: бел леб, разни благи колачи, бел ориз, бели пецива и многу типови на засладени мусли кои се користат за доручек) може да дојде до еден вид на шок за организмот, поради брзото ослободување на шеќер во крвта.

Јаглехидратната храна пак, која има низок гликемиски индекс, најчесто е ,,пакувана” со повеќе пропратни елементи, меѓу кои како најзначајни за поспората апсорпција на глукозата во тенкото црево се растителните влакна. Растителните влакна ја отежнуваат работата на ензимите кои ги разградуваат јаглехидратите, па поспоро се создава глукозата. Примери за ваква храна се: храна добиена од ,,полнозрнести брашна” или попозната како интегрална храна (интегрален ориз, леб, пецива итн.)
Покрај растителните влакна, полнозрнестата храна содржи други есенцијални микронутриенти како витамини, минерали и фитохемикалии, кои исто така можат да го намалат ризикот од дијабет, меѓу другото.

Студија го следела здравјето и животните навики на 160 илјади испитанички, во период од 18 години . Жените кои дневно употребувале 2-3 пати храна од полнозрнасто потекло имале за 30% намален ризик од развивање на дијабет тип 2 за разлика од оние кои немале таква навика, односно консумирале храна добиена од бели брашна.

– избегнувајте ги засладените пијалаци, наместо тоа консумирајте повеќе вода, кафе или чај

Исто како рафинираната зрнаста храна, односно храната добиена од белите брашна, така и најразличните пијалаци кои се засладени имаат висока вредност на гликемиски индекс. Една студија покажала дека жените кои пиеле во просек повеќе од еден засладен пијалак дневно, имале дури за 83% поголем ризик за развивање на дијабет тип 2 од оние кои пиеле засладени пијалаци само неколку пати во месецот. Огромниот ризик за добивање на дијабет тип два со редовно консумирање на вакви пијалаци го потврдуваат и низа на други студии кои меѓу другото утврдиле дека за секои дополнителени 300g од засладените пијалаци на дневна база, го зголемуваат ризикот од дијабетес тип 2 за дури 25%. Често, маркетингот на компаниите ги промовира т.н. ,,природни” овошните сокови како одлични за нашето здравје, заради присуството на некои витамини во нив, но сепак тие спаѓаат во групата на пијалаци со висока вредност на гликемиски индекс. Особено се штетни доколку дополнително им се додадени рафинирани шеќери, што неретко е случај.

Поврзаноста помеѓу засладените пијалаци и ризикот од дијабет тип 2, главно се должи на зголемената телесна тежина која ја предизвикува редовното консумирање на овие производи, како и константните ,,шокови” кои ги доживува организмот при наглото ослободување на глукозата во крвотокот.

Наместо консумирањето на овие штетни пијалаци, можеме да консумираме повеќе вода, слабо засладени чаеви и кафе. За кафето постојат студии кои укажуваат на негови позитивни ефекти во превенцијата од дијабет. Консумирањето на пијалаци засладени со ,,вештачки засладувачи” може да биде од помош, но тоа пак носи други свои ризици.

– изберете здрави масти!

Видот на масти кои се застапени во нашата исхрана значително влијаат на ризикот од развивање на дијабет. Исхраната со ,,здравите” масти, како полинезаситените масти застапени во течните растителни масла, јаткастите плодови и семињата можат да помогнат во превенцијата од дијабет. Додека храната богата со повеќе заситени масти, како животинската храна, треба да ја сведеме на минимум. Доколку се работи за веќе дијагностициран дијабет тип 2, тогаш треба целосно да се отфрлат маснотиите од животинско потекло.

Според истражувањата, луѓето што се хранеле на ваков начин, имале за 30% помалку маснотии во клетките, отколку оние кој се хранеле спротивно. За потсетување, главната причина за отпорноста на клетките спрема инсулинот е всушност зголемената концентрација на мастите во клетките. Покрај брзото намалување на отпорноста на инсулинот, има и други придобивки од отстранувањето на животинската исхрана, како што се намалувањето на нивото холестеролот и приближувањето до оптималната телесна тежина.

Некои истражувања покажуваат дека јадењето на 100g црвено месо на дневна основа, ја зголемува опасноста од развивање на дијабет тип 2 за 20%. Исто така јадењето на помали количества месни продукти, но секојдневно, го зголемува ризикот за развивање на дијабет за дури 51%!

Заборавете на пушењето!

Пушењето најчесто се споменува како фактор на ризик за развивање на кардиоваскуларни заболувања, но оваа констатација кај дијабетот важи уште повеќе! Пушачите имаа за 50% поголем ризик за развивање на дијабет од непушачите. Што повеќе испушени цигари, тоа поголем ризик.

Бидете физички активни!

Помеѓу многуте корисни ефекти од физичката активност е и превенцијата од дијабет. Зачестената работа на мускулите и правењето на поцврсти мускули, ја зголемува нивната способност да го употребуаат инсулинот и да апсорбираат глукоза.
За да постигнете ефект, не треба премногу да се ,,испотите”. Доволни се подолги прошетки во текот на денот, но најважна е конзистентноста. Важно е активноста да биде постојана, барем неколку пати во неделата. Едно истражување утврдило дека брзото одење во времетраење од само 30 минути, го намалува ризикот од дијабет тип 2 за дури 30%! Како што веќе напоменавме, ова е само еден од позитивните ефекти, постојат и други, како на пример намалување на ризикот од срцеви заболувања, намалената телесна тежина и многу други бенефити. Колку повеќе сме во седечка позиција, толку поголем е ризикот за гојазност, а со тоа и на ризикот за срцеви заболувања и дијабет.
Секако, пред да започнете со некоја позначителна активност, најдобро е прво да се советувате со вашиот лекар, доколку веќе имате дијабет.

Умерено консумирање на алкохол

Постојат докази дека честото консумирање на умерени количини алкохол помага за намалување на ризикот од срцеви заболувања. Истото може да важи и за дијабетот тип 2. Умереното консумирање алкохол – една чаша вино кај жените или чаша до две, кај мажите- ја зголемува ефикасноста на инсулинот, односно неговата способност за пренесување на глукозата во клетките. Битно е да се напомене дека поголемите количества на алкохол од ова, при константно консумирање, напротив, го зголемуваат ризикот за развивање на дијабет тип 2. Исто така, битно да се напомене е и дека, ако не консумирате алкохол, не треба да почнувате со тоа заради овие причини, бидејќи постојат и други ефекти на алкохолот кои пак се негативни. Позитивниот ефект на превенирање на ризикот од развој на дијабет тип 2 може многу успешно да се постигне и со другите превентивни мерки, без оваа.

Што ако веќе имате дијабет?

Сите претходно наведени мерки, како мерки за превенција од развивање на дијабетот тип 2, важат и за подобрување на состојбата на пациентите кај кои веќе е утврден овој тип на дијабет. Дијабетот тип 2 може дури и целосно да се излечи со превземање на следните (веќе објаснети) чекори: oдржување на оптимална телесна тежина, зголемена физичка активност, здрава исхрана и непушење.

Јасно е дека промените се тешки и товарот не треба да паѓа само на индивидуата, туку и општо на заедницата, преку зголемување на свесноста за овие заболувања и понудата на пазарот на соодветни здрави производи или ,,здрави опции”. Како клучни фактори во остварување на овие цели, се појавуваат владата (преку креирање на соодветни здравствени политики, ширење на свесноста и потребата од превенција и построги регулативи и даноци за ,,нездравата храна”), прехранбената индустрија (преку етичко однесување, не промоција на штетната храна како корисна и нудење на поздрава храна), медиумите (со ширење на соодветни информации), но и самото семејство и пријателите на заболените, кои треба да бидат морална поддршка на заболените.

Пуканките се меѓу најпопуларните ,,грицки” ширум светот, но помалку познат факт е и дека тие се и најздравите грицки. Тоа е така поради повеќе причини, а главната причина е нивниот состав кој претставува богат извор на хранливи материи што можат да бидат од корист за здравјeто.

Но, често начинот на нивна подготовка кој подразбира додавање на различни типови масти и поголеми количества на шеќери и сол, прави тие да бидат сосема непожелни за потребите на организмот.

Затоа е важно пуканките да бидат подготвени на соодветен начин.

Овој начин ќе биде објаснет во продолжение. Значи, дали пуканките ќе бидат ,,здрави” или ,,нездрави”, ќе зависи од начинот на нивната подготовка.

Пуканките, во суштина претставуваат пченкарни зрна кои имаат специфично својство според кое пукаат и го шират волуменот, во присуство на зголемени температури. Причина за ова својство е присуството на ,,пакувана” вода во средината на зрното, која кога е изложена на високи температури, се шири и создава ,,експлозија” или пукање кое ни е очигледно. Пуканките се јаделе уште многу одамна, а низ времето добиваат на популарност пред сè поради ниската цена на чинење.

Како што веќе споменавме, постојат доста бенефити од овие грицки, секако, доколку се подготвени на вистинскиот начин. Во продолжение ќе ги наведеме најзначајните.

Составот на пуканките ќе Ве изненади!

Значајна информација, но не и толку позната информација е дека пуканките всушност се добиваат од т.н. целозрнасти производи, односно пченични зрна кои се задржани во нивниот природен облик. Тоа значи дека лушпата и сите пропратни елементи на зрното се присутни, односно не се отстрануваат (како на пример при подготовката на брашното за белиот леб и пецивата). Поради тоа, сите витамини и минерали, кои главно се наоѓаат во лушпата, се зачувувани во пуканките. Микронутритивниот (пресметан за 100g, подготвени без масло) состав на пуканките е следен:

– Витамин B1, B2, B6 во количество во кое задоволуваат 10% од дневните потреби од нив
– Железо – 18% од дневните препорачани потреби (ДПП)
– Магнезиум – 36% од ДПП
– Фосфор – 36% од ДПП
– Калиум – 9% од ДПП
– Цинк – 21% од ДПП
– Бакар – 13% од ДПП
– Манган 56% од ДПП

Вкупната калориска вредност, за 100g изнесува 387kcal (13g протеин, 78g јаглехидрати, 5g масти)

Како уште една значајна компонента која го сочинува зрното од кое се подготвуваат пуканките се појавуваат растителните влакна кои се присутни со дури 15g на 100g пуканки. Ова количество на фибер ги прави пуканките еден од најбогатите извори на растителни влакна, општо присутни во познатата храна.

Пуканките можат да помогнат во намалувањето на хроничната инфламација!

Поради големиот процент на растителни влакна со кои се богати пуканките, тие можат да помогнат во борбата со хроничната инфламација. Тоа го прават индиректно, преку стимулирање на добрата кондиција на цревната микрофлора, што е доста значајно во борбата со хроничните воспалителни процеси. Освен ова корисно дејство, некои студии укажуваат и на позитивно дејство на пуканките на намалувањето на ризикот од срцеви заболувања.

Екстремно високата концентрација на растителни влакна помага и при слабеењето и некои заболувања како дијабет тип 2!

Освен што ваквиот состав на пуканките делува супресирачки на хроничното воспаление, позитивни ефектите од високиот процент на растителни влакна можат да бидат видливи и кај повеќе заболувања како дијабетес тип 2, срцеви заболувања и гојазност. Растителните влакна можат да промовираат губење на телесната тежина и подобрување на здравјето на дигестивниот систем. Тоа го прават преку хранење на цревната микрофлора, со што ја одржуваат во оптимална состојба, а од друга страна се недигестибилни за човековиот организам, па затоа скоро и да немаат калориска вредност.

Според една студија која се занимавала со чувството на ,,полн стомак” по консумирањето на производи, чувството на полн стомак што може да се достигне со 15 калории кои потекнуваат од пуканките, кај чипсот може да се достигне со најмалку 150 калории! Секако, и мерката е важна, иако пуканките се нискокалорични (ако се правилно подготвени), ако се консумираат во поголемо количество, можат да бидат причина и за зголемување на телесната тежина.

Дневниот препорачан внес на фибер е 25g кај жени и 38g кај мажи. Повеќето луѓе консумираат доста помалку од ова. 100g пуканки содржат 15g растителни влакна, што е огромен дел од препорачаниот дневен внес.

Пуканките се богати и со полифенол антиоксидант

Полифенолите се антиоксиданти кои помагаат во штитењето на клетките од оштетувањата кои можат да ги предизвикаат слободните радикали. Студија спроведена од Универзитетот во Скрантон, покажала дека пуканките имаат голема содржина на полифеноли. Полифенолите се поврзуваат со низа на здравствени бенефити, помеѓу кои и подобрена циркулација на крвта, подобрена дигестија и намален ризик од повеќе заболувања како што се малигните заболувања.

Пуканките можат да помогнат во одржувањето на добриот вид

Пуканките содржат маснорастворливи растителни пигменти (каротеноиди) како бета-каротенот(провитамин А), лутеинот и зеаксантионот, сите значајни за здравјето на очите.

Како да подготвиме здрави пуканки и што да избегнуваме?

Покрај сите наведени здравствени бенефити, ако пуканките не се добро подготвени, можат да бидат и штетни. На пример, разните маснотии кои често се користат во пуканките кои се на пазарот и оние што се нудат по различни настани можат да ја зголемат калориската вредност на пуканките, а исто така можат и самите да бидат нездрави или оштетени (односно маснотии кои се користат повеќе пати). Покрај маснотиите, на вака подготвените пуканки често им се додаваат и шеќери и сол. Оваа пракса, не само што ќе ја зголеми калориската вредност, што не е од корист за намалувањето на тежината (напротив), туку има и низа на други негативни ефекти на организмот. Истите грешки неретко се прават и при подготовката на пуканките во домашни услови.

Затоа, наш совет е пуканките да ги подготвувате со мала содржина на сол и самo со мало количество на маслиново масло. По подготовката, како зачини може да додадете различни тревкасти зачини, цимет, а како здрави преливи може да користите топено темно чоколадо и путер од кикирики.

За пуканките да бидат уште поздрави може да додадете и нутритивен квасец кој може да даде чувство на кремавост, но исто така тој содржи и значајни хранливи состојки како протеини, ратителни влакна, B витамини и минерали.

Видео за подготовка на здрави пуканки:

Извори:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17551696
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11396693
https://www.bmj.com/content/347/bmj.f6879
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25646321

Секој од нас некогаш во животот имал искуство со воспаление: повреда на кожата од некакво парченце метал или дрво и создавање на црвенило околу местото, исчашување на зглоб, кој потоа отекува и различни модринки кои се пропратени со затемнување на кожата на повредените области.

Акутно, наспроти хронично

Овие симптоми или реакции на организмот се наречени и акутни воспаленија. Тие претставуваат начин со кој телото се заштитува себеси преку создавање и праќање на бели крвни клетки на повреденото место, односно реакција на имуниот, заштитниот систем, за да поттикне заздравување и справување со инфекцијата на даденото место. Tипични знаци или симптоми кои укажуваат на акутно воспаление се: црвенило, топлина, oтекување и болка. Со текот на заздравувањето, тие исчезнуваат.

Но, постои друг тип на воспаление, за кое повеќето луѓе немаат ниту слушнато, а тоа е хроничното воспаление. Иако повремените (акутните) воспалителни процеси се клучни за преживување на физичките повреди и инфекциите, другиот тип на воспаление, оној хроничниот, не е процес на лекување, напротив, тој е деструктивен или уништувачки процес и претставува абнормална состојба на постојано ,,вклучен аларм”. Аларм кој укажува дека нешто не е во ред со нормалното функционирање на организмот. Ваквата абнормална состојба, според истражувањата кои сè повеќе се водат во последно време на оваа тема, може сериозно да влијае на физичкото и менталното здравје на индивидуата.

Хроничното воспаление води кон многу болести

Според истржувањето на група научници, со наслов ,,Хроничната инфламација во етиологијата на заболувањата, низ животниот век” заболувањата поврзани со хроничното воспаление се оние заболувања со најголема стапка на смртност, одговорни за повеќе од половината смртни случаи низ светот. Овде спаѓаат срцевите заболувања, дијабетот, високиот крвен притисок, ракот, деменција итн. Истражувачите исто така посочуваат чекори кои што можат да се превземат, со цел да се превенира или да се намали хроничната инфламација. Според нив, иако истражувањата на оваа тема се во првичната фаза, не треба да чекаме години за да превземеме превентивни чекори.

Најзначаните превентивни чекори, ќе бидат сумирани во продолжение:

1) Зголемена физичка активност – како најдобра мерка за превенција!

Една неодамна објавена студија, која го испитувала ефектот на вежбањето на здравјето и нивото на инфламација кај повозрасни индивидуи, укажува на значајно влијание на физичката активност врз нивото на воспаленост на организмот. Студијата утврдила дека група од 75 годишни мажи, кои редовно биле физички активни низ годините, имале профил на инфламација или ниво на воспаленост на организмот кое е доста поблиско до она на 25 годишни физички активни мажи, отколку до она ниво на инфламација на нивните врсници кои биле здрави, но не биле физички активни. Заклучокот бил дека редовната физичка активност делува анти-воспалително.

Исто така, утврдено е дека редовната физичка активност влијае на обемот и јачината на мускулите, па со тоа и на нивната функционалност. Ова е од големо значење кај луѓето во поодмината возраст.

2) Начинот на исхрана е исто така клучен!

Начинот на исхрана исто така игра клучна улога во борбата со хроничното воспаление. Истражувањето кое се занимава со влијанието на храната на хроничните воспалителни процеси, објавено во медицинското списание The Nature Medicine, ја дели храната на анти-воспалителна и про-воспалителна.

Во првата група спаѓа свежата храна (овошје и зеленчук кои се богати со состојки како полифенолите кои имаат анти-воспалително дејство), омега 3 масните киселини, храната богата со растителни влакна и со цинк и магнезиум.

Во втората група спаѓа процесираната храна, особено пржена храна, храна која во составот содржи висок процент на шеќери и сол, како и храна со различни конзерванси, на пример емулгаторите. Исто така тука спаѓаат и алкохолните пијалаци.

3) Омега 3 и пробиотиците помагаат

Во 2018 година, тим од доктори и експерти за исхрана, во САД спровеле истражување за влијанието на исхраната и медикаментите врз хроничната инфламација. Резултатите од нивниот објавен труд покажуваат дека одредени медикаменти кои се користат за намалување на крвниот притисок, можат да помогнат и во намалувањето на хроничното воспаление, но исто така резултатите покажале дека од значителна помош можат да бидат и омега 3 масните киселини, а особено на пробиотиците. Иако сметале дека позитивно ќе делуваат и витаминот D и ресвератролот, сепак тоа резулататите не го покажале.

За истражувачите, изненадувачки биле податоците околу пробиотиците, но подоцна повеќе студии ги покажале истите резултати. Значи, здравјето и нормалното функционирање на цревната микрофлора се од големо значење за нормалното функционирање на организмот во целина.

Прекумерната телесна тежина пак, се поврзува со хроничното воспалување, но со промовирачко, а не супресирачко дејство. Податоците дека бројот на деца и млади кои се соочуваат со гојазноста е сè поголем, се доста загрижувачки и од овој аспект.

4) Престанете со пушењето и избегнувајте изложување на загаден воздух!

Цигарите се докажан предизвикувач на хроничното воспаление, но исто така тоа може да биде предизвикано и од електронските цигари. Ова е уште една причина да се обидете да ја смените оваа лоша навика. Кај нас во последно време актуелна е ситуацијата со загадениот воздух кој исто така има про-воспалително влијание. Затоа, избегнувајте да излегувате на отворено во деновите кога има големо загадување или користете соодветни маски.

Поинакви пристапи и дијагностицирање

Некои ескперти ја поддржуваат хипотезата дека обрнуваме премногу внимание на хигиената. Тие веруваат дека претходните генерации имале пониско нивоа на хронично воспаление, во одреден дел и заради поголемата изложеност на микроби од нечистотијата и од животните.

Хроничното воспаление не може да се утврди на едноставен начин како крвниот притисок или температурата. Тоа се прави со посебни тестови на крвта. Ваквите тестови можат да бидат од корист за согледување на потребата од промени во животниот стил.

Од сè наведено, заклучокот е едноставен: промената во животните навики која подразбира, правилна, балансирана исхрана и физичка активност е клучна и во борбата со хроничната инфламација.

Оревите се јатки што често ги среќаваме во нашиот регион. Кај нас постои традиција на употреба на оваа намирница и во овој текст ќе укажеме на неколку важни причини зошто треба да ја задржиме оваа навика.

Оревите не само што ни обезбедуваат макронутриенти, како што се мастите (во облик во кој што не му штетат на организмот, напротив) и протеините, туку тие се богати и со микронутриенти кои се од есенцијално значење за организмот како витамини, минерали, па и растителните влакна. Во последните декади, научниците се доста заинтересирани за составот на оревите и бенефитите од таквиот состав, па затоа се направени низа од истражувања кои даваат доста интересни и корисни информации.

1) Богат извор на антиоксиданти

Докажано е дека оревите имаат највисоко антиоксидативно дејство помеѓу сите јаткасти плодови. Ваквата активност, генерално се должи на витаминот Е, мелатонинот и растителните компоненти наречени полифеноли. Полифенолите се наоѓаат во кожичката со која е прекриен јаткастиот плод.

Една студија која што е во почетна фаза и се занимава со оксидативниот стрес по оброците кај здрави индивидуи, укажува на тоа дека консумирањето на ореви го превенира оксидативното оштетување на LDL холестеролот по оброците, додека рафинираните масла, не покажувале таков ефект.

Ова е значајно бидејќи LDL или народски кажано ,,лошиот” холестерол, кога оксидативно ќе се оштети, склон е на тоа да се наталожува во крвните садови. Таквото таложење може да води до посериозни состојби, како што се артеросклероза и срцев или мозочен удар во крајна линија.

2) Богат растителен извор на омега 3 масни киселини

Оревите имаат значително поголемо количество на омега 3 масни киселини од сите други јатки. Околу 10g na 100g ореви.

Омега 3 масните киселини се есенцијални масни киселини, што значи дека мораме да ги внесуваме преку нашата исхрана. Препорачаниот внес, на дневна база од оваа есенцијална состојка е 1,6g за мажи и 1,1g за жени. Овие есенцијални потреби можат да бидат обезбедени со еден оброк во кои се содржани оревите.
Некои студии одат до таму што укажуваат на намалување на ризикот од срцеви заболувања за 10%, доколку редовно консумираме oмега 3 масни киселини во препорачаните граници, секој ден.

3) Оревите може да ги намалат воспалителните процеси и да помогнат во одржување на корисната цревна микрофлора

Воспалителните процеси во организмот може да бидат резултат на оксидативниот стрес. Тие се коренот на повеќе заболувања, вклучувајќи ги тука: срцевите и кардиоваскуларните заболувања, дијабет тип 2, Алцхајмер и рак. Полифенолните соединенија кои се содржат во оревите можат да помогнат во борбата со оксидативниот стрес и воспаленијата, особено една подгрупа на полифенолни соединенија, наречени елагитанини.

Елагитанините, според студијата која се занимава со оваа проблематика, се претвораат од присутната корисна микрофлора во желудникот, во уролитини. Уролитините пак, според истражувањата директно учествуваат во борбата со воспаленијата. Повеќе студии укажуваат на тоа дека консумирањето на ореви го стимулира развојот на корисната цревна микрофлора. Неесоодветниот состав и состојба на микрофлората можат да ја зголемат опасноста од воспалителни процеси во организмот, кои пак, на долг рок, водат кон опасни заболувања.

Омега 3 масните киселини, магнезиумот и амино киселините како аргинин, кои се дел од составот на оревите, помагаат исто така во превенција и намалување на инфламаторните процеси.

4) Можат да го намалат ризикот од некои типови на канцер!

Повеќе студии направени на животни и луѓе ни даваат резултати кои укажуваат на тоа дека јадењето ореви може да го намали ризикот од некои типови на канцер, како што се канцерот на дојка, простата и дебело црево. Антивоспалителните соединенија кои веќе ги споменавме, можат да помогнат во превенција од рак на дебело црево преку своето анти-инфламаторно дејство во дигестивниот систем.

Исто така, уролитините имаат форма налик на хормони, па можат да блокираат некои хормонски рецептори во организмот. Ова може да помогне за намалување на ризикот од канцери кои имаат поврзаност со хормоните, особено ракот на дојка и простата.

Постојат и други студии кои укажуваат на позитивниот ефект на оревите и при други типови на рак.

5) Оревите можат да помогнат во справувањето со дијабетес тип 2 и да го намалат ризикот за добивање на ова заболување

Oбзервационите студии укажуваат дека причината заради која оревите можат да допринесат за намалување на ризикот од тип 2 дијабет е тоа што тие помагаат во контролирањето на тежината (помагаат за контрола на апетитот и енергијата која е апсробирана од нив е за 20% помала отколку тоа што би се очекувало според составот). Зголемената телесна тежина, го зголемува ризикот од високо ниво на глукоза во крвта и хроничен дијабет.

Во контролна студија, 100 испитаници со дијабет тип 2 консумирале една лажичка ладно пресувано масло од ореви во временски интервал од 3 месеци (додека траело испитувањето, имале балансирана диета и употребувале соодветни медикаменти). Нивото на шеќер во крвта (на гладно), се намалило за 8%, во однос на контролната група која не го консумирала маслото.

6) Го помагаат здравото стареење

Иако оревите имаат висока калориска вредност, тие се богат извор на есенцијални соединенија како витамините, минералите, растителните влакна, омега 3 масните киселини и други растителни компоненти кои стануваат се понеопходни со процесот на стареење.

Во студија која траела цели 18 години, биле испитувани 50 000 возрасни жени и научниците утврдиле дека здравите животни навики и правилната исхрана го намалуваат ризикот од физичката неподвижност за 13%. Оревите биле меѓу храната која имала силен импакт на она што значи правилна исхрана.

7) Оревите помагаат во одржувањето на доброто репродуктивно здравје кај мажите

Типичната западна исхрана, богата со процесирана храна, се поврзува со намалување на функцијата на спрематозоидите.

Јадењето на ореви може да помогне во подобрување на здравјето на спрематозоидите и општо, машката плодност. Ова го покажуваат некои студии, а потребни се повеќе истражувања за овие бенефити да бидат целосно потврдени.

8) Добри се за контролирање на маснотиите во крвта

Покаченото ниво на триглицеридите и LDL холестеролот, се поврзуваат со зголемениот ризик од срцеви заболувања.

Редовното консумирање на ореви се покажало како успешно во намалувањето на нивото на холестерол. На пример, во една студија која е неодамна објавена, 194 здрави индивидуи јаделе по 43g ореви дневно, во период од 8 недели. Нивото на холестерол и триглицериди во крвта кај оваа група било за 5% помало во однос на контролната група.

На овој начин, оревите можат да бидат од помош и за намалување на крвниот притисок, на што некои студии и укажуваат.

9) Добри се за здравјето на мозокот и неговото функционирање

Обликот на оревите кој потсетува на човечкиот мозок, можеби и не е случаен!
Преку своето анти-воспалително дејство, оревите можат да ги намалат оксидативните оштетувања на мозкот, со што може да го намалат ризикот од некои заболувања.

Во студија за Алцхајмер, која траела 10 месеци, за испитаници имала лабораториски глувци кои биле хранети со (6-9% од калориите) со ореви. Глувците имале значителни подобрувања во меморијата, способноста за учење и намалување на анксиозноста, во споредба со контроланта група. Студии се правени и на луѓе. Тие исто така укажуваат на позитивно влијание на оревите врз здравјто на мозокот.

Извори:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24500935
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22895856
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28984822
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28831957
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25214070
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23076616

Нашите клетки за своите енергетски потреби се зависни, пред сè, од едноставна молекула на шеќер, а тоа е глукозата.

Организмот има сложени механизми кои му овозможуваат да го контролира нивото на шеќер во крвта, односно овозможуваат нивото на шеќер да не биде превисоко или пак прениско. Кога се храниме со повеќето дигестибилни јаглехидрати, по дигестијата тие се претвораат во глукоза и брзо се апсорбираат во крвотокот.

Секое зголемување на нивото на шеќер во крвта, претставува сигнал за панкреасот да го лачи хормонот инсулин, кој има за задача да им сигнализира на клетките да примаат повеќе глукоза. Без овој хормон, глукозата плови низ крвта, без можност да биде апсорбирана во клетките на кои што им е потребна за енергија.

Diabetes mellitus е хронично заболување кое е причинето од абномалните нивоа на шеќер во крвта. Овие абнормалности се предизвикани заради тоа што телото не може да создаде доволно инсулин или заради неможноста веќе создадениот инсулин да се искористи соодветно.

Во нормални услови, нивото на глукоза во крвта се покачува после оброците, а потоа, по 1-2 часа опаѓа, како што таа навлегува во клетките од крвта. Кај луѓето со дијабетес, нивото на шеќер во крвта може да остане покачено со часови.

Статистиката е загрижувачка!

Загрижувачка е тенденцијата според која младото население, општо во светот, во просек ја зголемува својата телесна тежина, па со тоа станува се поподложно на оваа болест.

Бројот на лица со дијабетес во светот расте од година во година. Од 425 милиони во 2017 година, во 2018та бројот е пораснат на 463 милиони, односно, зголемен е за 38 милиони лица. Ова зголемување на бројот на лица со дијабетес е еднакво на бројот на жители во една голема европска држава како Полска, или повеќе од двојно повеќе од бројот на жители во земјите од Западен Балкан (Македонија, Србија, Албанија, Косово, Босна и Херцеговина и Црна Гора).

Се проценува дека до 2045 година оваа бројка ќе надмине 700 милиони или секој деветти човек во светот ќе има дијабетес. Зголемената преваленца на дијабетес тип 2 е резултат на забрзаното темпо на урбанизација, стареењето на популацијата, зголемена телесна тежина, недоволна физичка активност и поголем внес на нездрава храна.

10% од сите финансиски средства во здравството, на светско ниво, се трошат на оваа болест, а смртноста на годишно ниво се мери во милиони.

Според заводот за статистика на Македонија, во 2006 година, бројот на заболени од дијабетес изнесувал 30 илјади, во 2016, над 120 илјади, а околу 40 илјади се зависни од инсулинска терапија. Моментално, ситуацијата завзема епидемиски размери, па така скоро секој 10ти човек во нашата земја боледува од оваа болест на ,,модерното време”.

Какви типови на дијабетес постојат?

1) Дијабетес мелитус тип 1 (инсулинско зависен дијабет)

Автоимуно заболување до кое доаѓа кога телото создава специфични антитетела кои ги напаѓаат и перманентно го оневозможуваат дејството на клетките во панкреасот кои продуцираат инсулин. 5% од сите заболени го имаат овој тип на дијабетес.

2) Латентен автоимун дијабет кај возрасни

Автоимуно заболување, подтип на дијабет тип 1, а се развива поспоро, како дијабетот тип 2. Затоа се среќава и како дијабет 1.5. Заради поспората прогресија на оваа болест, инсулинската терапија може да не е неопходна и до неколку години по дијагностицирањето. Здравиот животен стил може да помогне во спречувањето на прогресијата на болеста, за разлика од дијабетесот тип еден, каде тоа не е случај.

Латентниот автоимун дијабет се дијагностицира кај повозрасни луѓе, околу 30 години, бидејќи за прогресирање на ова заболување е потребно време. Заради овие причини, често латентниот дијабет може да биде грешно дијагностициран како дијабет тип 2.

3) Гестационален дијабет мелитус

Хипергликемија, или покачено ниво на шеќер за време на бременоста. Жените со ова заболување имаат зголемен ризик од компликации за време на бременоста и зголемен ризик, заедно со детето да развијат дијабетес тип 2.

4) Предијабетес

Пред да развијат дијабетес тип 2, пациентите најчесто имаат состојба на покачено ниво на шеќер во крвта, состојба која се нарекува предијабетес. Оваа состојба скоро секогаш му претходи на дијабетот тип 2, но за жал луѓето со ваква состојба не покажуваат јасни симптоми. Единствен начин да се утврди е тестирање на нивото на шеќер во крвта. 100-125mg/dL глукоза во крвта, по невнесување на храна од најмалку 8 часа, се смета за состојба наречена предијабетес.

5) Дијабетес мелитус тип 2

Најчестиот облик на дијабет кој се утврдува откако клетките ќе престанат да реагираат на инсулинот, односно веќе инсулинот не претставува сигнал за клетките да примаат глукоза. Одговорот на организмот е производство на сè повеќе инсулин, сè додека панкреасните клетки кои создаваат инсулин не се ,,заморат”.

Иако генетските мутации можат да ја предизвикаат оваа состојба, сепак главниот ризик фактор за неа е несоодвениот, односно нездравиот начин на живот: прекумерната телесна тежина, исхрана со висок процент на рафинирани шеќери и заситени масти, како и намалената физичка активност.

Овој тип на дијабетес може да се третира, а некои студии укажуваат на тоа дека тој може и целосно да се излекува, со промените во животниот стил!

Кои се ризик факторите кои доведуваат до дијабетес?

Ризик факторите за развивање на првите два типа на дијабет не се целосно утврдени, освен генетски фактори за кои сме сигурни. Некои студии укажуваат дека ризик фактори за добивање на дијабетес тип 1 се: неправилната исхрана и прекумерната телесна тежина, недостатокот од витамин D и омега 3 масните киселини, преголемиот внес на млечни производи, психолошкиот стрес и дисбалансот во цревната микрофлора.

Ризик фактори пак, за развивање дијабетес тип 2 се подобро познати. Тоа се пред сè:

– Неправилната исхрана и зголемената телесна тежина
– Неактивниот животен стил
– Употребата на некои медикаменти (на пример стероиди)
– Генетски фактори (пренесени предиспозиции од родителите)
– Возраста (повозрасните од 45 години имаат поголем ризик)

Симптоми и како да ги препознаеме!

Во светски рамки огромен број од луѓето со дијабетес се недијагностицирани, односно не знаат дека имаат дијабетес. Стапката на дијагностицирани случаи може да се подобри со зголемена свесност за симптомите на ова заболување и почести прегледи на лицата со висок ризик (повозрасните, оние со зголемена телесна тежина, односно неправилна исхрана и физички неактивните)

„Предупредувачките симптоми” се скоро исти за сите типови на ова заболување и тие можат да бидат навистина благи, па според тоа и тешки за препознавање. Ова особено важи за дијабетес тип 2. Повеќето луѓе го дијагностицираат овој тип на дијабетес кога веќе предизвиканата штета е долгорочна. Кај дијабет тип 1, симптомите се случуваат брзо, за неколку дена или недели.

Симптоми во најраната фаза кои важат за сите типови дијабет:

– Глад и замор (неможноста на клетките да ја внесат глукозата, поради неприсутноста на инсулинот или поради резистентноста на него, прави да бидеме без енергија, бидејќи глукозата ни ја дава потребната енергија за нормално функционирање на организмот)

– Мокрење повеќе од вообичаено и хронична жед (при хронично покачени нивоа на шеќер во крвта, бубрезите не се во можност да ја реапсорбираат глукозата, па мораат да ја излачат во урината. Тоа значи дека телото ќе прави повеќе урина, а тоа подразбира употреба на повеќе течности)

– Сува уста и кожа (поради употребувањето на сè повеќе течност од организмот за правење на урина, останува се помалку за сите други органи и делови од телото)

– Замаглен вид (менувањето на нивото на течност во организмот може да предизвика потекување на леќите на очите, па фокусирањето станува отежнато)

Симптоми типични за дијабет тип 1:

– Непланирано и брзо губење на телесната тежина (Недостатокот на глукоза во клетките прави организмот да почне да ја обезбедува потребната енергија само од мастите, а кога тие ќе се потрошат, од протеините. Така без разлика на начинот на исхрана, наглото слабеење може да биде случај.)

– Мачнина и повраќање (Кога организмот за енергетски потреби користи масти, се создаваат кетонски тела. Кога нивната концентрација во крвта ќе ја надмине нормалата, може да дојде до т.н. дијабетична кетоацидоза која може да биде и многу опасна, а мачнината и повраќањето се дел од нејзините симптоми)

Симптоми типични за дијабет тип 2:

– Квасочни инфекции (квасците се хранат со глукоза, нивото на глукоза во крвта кај овие пациенти е константно високо, а крвта циркулира низ целиот организам што прави погодни услови за растење на квасците на различни делови од телото како: кожата, гениталиите, градите итн.)

– Споро заздравување на различни рани, херпеси и исекотини (хроничното зголемено ниво на шеќер во крвта може да доведе до оштетувања на нервите, а симптомите на ваквата состојба може да се појават и во овој облик)

– Болки и чувство на вкочанетост во нозете и стапалата (уште еден симптом на нервните оштетувања)

Koга да побарате медицинска помош?

Ако сте повозрасни од 45 години или имате други ризик фактори за развој на дијабетот, како на пример генетски, треба да се тестирате. Ако навреме се утврди оваа болест, може да се избегнат големи штети по здравјето како што се нервни оштетувања, срцеви заболувања и други различни компликации.

Треба веднаш да се обратите на доктор, доколку:

– се чувствувате слабо, жедно
– мокрите многу зачестено
– дишете многу длабоко и побрзо од вообичаено
– имате сладок здив кој има мирис на ацетон (знак на кетоацидоза)
– имате силни болки во стомакот

НЕ ЗАБОРАВАЈТЕ: ПРВА ЛИНИЈА  на терапија кај дијабетесот е ПРОМЕНА НА НАЧИНОТ НА ЖИВОТ!

Извори:

Државен завод за статистика на Македонија
https://www.who.int/
Tuomilehto J, Lindström J, Eriksson JG, Valle TT, Hämäläinen H, Ilanne-Parikka P, Keinänen-Kiukaanniemi S, Laakso M, Louheranta A, Rastas M, Salminen V. Prevention of type 2 diabetes mellitus by changes in lifestyle among subjects with impaired glucose tolerance. New England Journal of Medicine. 2001 May 3;344(18):1343-50.

Истражувачите од Универзитетот од Минесота, откриле потенцијално нов начин на кој медитеранската диета влијае на процесот на стареење и честите заболувања поврзувани со староста.

Д-р Doug Mashek, професор на институтот за медицина и биохемија на универзитетот во Минесота водел тим од истражувачи кои откриле дека маслиновото масло, една од базичните намирници на медитеранската исхрана, може да има клучна улога во позитивното дејство на овој тип на исхрана, односно спречувањето на болестите кои се поврзуваат со возраста и општо продолжување на животниот век.

Претходните студии укажуваа на виното, односно неговата компонента ресвертарол, како клучна намирница од медитеранската исхрана која се поврзува со главните придобивки по здравјето од овој тип на исхрана.

Се сметаше дека ресвертаролот е компонентата која активира посебен метаболитски пат во клетките кој е одговорен за превенирање на болестите кои доаѓаат со староста, а со тоа и на продолжување на животниот век. Сепак, резултатите од истражувањето на д-р Doug Mashek укажуваат на тоа дека за активирањето на овој метаболиски пат е одговорна една друга компонента од медитеранската исхрана, а тоа е маслиновото масло.

Според Mashek умереното консумирање на маслиновото масло не е доволно за придобивките кои ги споменавме. Студијата сугерира дека ограничениот внес на калориите, односно умерениот калориски дефицит води кон најуспешно активирање на посебниот метаболитски пат и чувствување на придобивките од оваа основна намирница на медитеранската исхрана.

,,Утврдивме како мастите од маслиновото масло функционираат најдобро во корист на организмот, а тоа е најпрво нивно складирање во микроскопски структури, липидни телца, односно на начин на кој што организмот ги складира мастите, а потоа, во процесот на катаболизам на масти (нивно разградување со цел добивање на енергија, во текот на вежбањето или гладувањето) се остваруваат ефектите кои се од корист за организмот” – вели доктор Mashek.

Следен чекор на тимот на докторот ќе биде преведување на овие истражувања соодветно за биологијата на човекот, со цел откривање на нови лекови или точно утврдени начини на исхрана кои ќе го подобрат здравјето на луѓето и на краток рок, но и на долг рок.

,,Сакаме што подобро да ја разбереме биологијата зад сето ова, за потоа бенефитите да ги примениме кај човековиот организам, со надеж дека ќе ја смениме парадигмата на здравствениот систем, од одење кај осум различни доктори за третирање на различни осум состојби, до третирање на процесот на стареење, како причинител на сите тие осум состојби” – заклучува доктор Mashek.

Извор:
University of Minnesota
Оргинално истражување: Open access
“Lipid Droplet-Derived Monounsaturated Fatty Acids Traffic via PLIN5 to Allosterically Activate SIRT1”. Doug Mashek et al.
Molecular Cell doi:10.1016/j.molcel.2019.12.003.