Д-р Митов

Кој вели дека не постојат здрави грицки?

Ако сте љубител на нездравите грицките, време е да направите промена. Верувајте, нема да ви недостастуваат. Семките од тиква освен што се здрава, тие се и особено вкусна алтернативна на препроцесираните пакувани чипсови и смоки. Заедно со сончогледот тие се идеална алтернатива.

Прилично се ефтини и достапни, а и не бараат посебни услови на чување, што значи може да ни бидат ужина во секоја прилика.

Освен како грицки, можат да се консумираат како додаток во различни салати, миксови од семиња, смутиња, но може да се прават и путери и различни намази од семки.

Семките обезбедуваат низа на нутриенти со најразлични корисни дејства за здравјето, а во продолжение ќе ги наведеме најважните.

Особено богат нутритивен и антиоксидативен состав за борба со хроничната инфламација

Во 100g печени и посолени семки од тиква се содржат:

• 536kcal
• 4g јаглехидрати
• 32,2g протеини
• 42,9g маснотии, од кои 9g заситени
• 71mg калциум
• 16,1mg железо
• 571mg натриум
• 91mg магнезиум

Семките се исто така добар извор на цинк, бакар и селен. Тие се еден од најдборите извори на магнезиум во храната

◦ Магнезиумот игра важна улога во над 300 ензимски рекации, учествува во метаболизмот на разградување на храната и во метаболизмот на синтеза на масните киселини и протеини. Дополнително, многу е важен за нервниот систем и мускулите. Недостатокот од магнезиум е почест кај повозрасните и може да води кон посериозни заболувања како метаболен синдром, кардиоваскуларни заблувања и остеопороза.

Ладно цеденото масло од семки и семките се богат извор на антиоксиданти.

Антиоксидантите се компоненти кои ги превенираат оксидативните оштетувања на клетките од молекулите наречени слободни радикали. Според студиите, за одржување на здравјето, телото има потреба од баланс помеѓу количините на слободните радикали и внесените антиоксиданти.

Дисбалансот помеѓу нив може да води кон зголемени нивоа на оксидативен стрес, што води кон развој на хронично воспалителни. Тие на долг рок, можат да предизвикаат повеќе хронични заболувања, како кардиоваскуларни, ревматоидни, малигни заболувања, дијабетес итн.

Телото произведува дел од антиоксидативните материи, но многу е важно и ние да ги внесуваме преку исхраната. Семките од тиква и ладно цеденото масло се особено богати со липофилни антиоксиданти и полинезаситени масни киселини. Сепак, маслото е концентрирана енергија, односно калории, па подобро е овие антиоксиданти да бидат внесени од несолени печени семки од тиква.

Дијабетес

Некои нутриенти од семките можат да помогнат во бробата со дијабет тип 2. Високо реактивниот кислород игра улога во развојот на дијабетот, а анималните студии покажуваат дека антиоксидантите можат да помогнат во намалување на ризикот.

Магнезиумот со кој се богати семките, исто така може да помогне. Студиите покажуваат дека секои дополнителни 100mg магнезиум дневно, го намалуваат ризикот од развивање на дијабет тип 2 за околу 15%.

Намалените нивоа на магнезиум можат да ја нарушат секрецијата на хормонот инсулин и да ја намалат инсулинската сензитивност.

Семките од тиква се особено добри за кардиоваскуларното и здравјето на црниот дроб

Семките од тиква содржат омега 3 и омега 6 масни киселини, антиоксиданти, но и добра количина на растителни влакна. Ваквата комбинација е одлична за здравјето и на срцето и на црниот дроб.

Растителните влакна од семките помагаат во намалувањето на нивото на вкупен холестерол во крвта и на тој начин го намалуваат ризикот од кардиоваскуларни заболувања.

Според досегашните студии, омега 3 масните киселини можат:

• да го намалат ризикот од тромбоза и артимија, што може да води кон мозочен и срцев удар и откажување на срцето

• да го намалат вкупниот холестерол, но и триглицеридите (маснотиите) во крвта

• да превенираат од артеросклероза (масни наслаги го се насобираат на ѕидовите од артериите и можат да водат до запушување)

• да ја подобрат ендотелијалната функција, што е мерка за циркулаторното здравје

• благо да го намалат крвниот притисок

Дополнително, семките од тиква содржат фитостероли, соединенија кои исто така можат да делуваат на намалување на ,,лошиот“ LDL холестерол во крвта.

Совршена храна за здрава простатата

Според едно истражување од 2014, семето од тиква, но и нејзиното ладно цедено масло можат да ја подобрат ситуацијата со бенигниот тумор на простата. Студијата заклучува дека ваквата храна е сосема безбеден и ефективен алтернативен третман за овој бениген тумор на простата.

Претходно, друга студија покажала резултати според кои ладно цеденото масло на семките од тиква може да спречи одредени типови на раст на простата. Растот се смета дека е причинет од хормонот тестостерон, односно неговиот метаболит – дихидротестостерон. Фитохемикалиите од семките можат да ги намалат негативните ефекти на овој метаболит врз здравјето на простата.

Дополнително на ова, цинкот кој е круцијален за здрава простата, го има во изобилие во овие семки. Кај лицата со нормална простата утврдени се повиски нивоа на цинк во организмот. Спротивно, кај оние со некаква болест на простата, се најдени ниски нивоа на овој минерал.

Подобрено здравје на кожата и очите

Семките се добар извор на сквален, антиоксидативна компонента која е слична на бета-каротенот. Скваленот е застапена компонента низ повеќето ткива и се смета дека игра улога во заштитата на кожата од UV зраците и некои други типови на радијација.

Анималните студии покажуваат дека оваа антиоксидативна компонента може да придонесе и за здравјето на очите, односно поточно мрежницата.

Дури некои истражувања зборуваат и за антиканцерогено дејство на скваленот.

Уште неколку научно-потврдени корисни дејства од јадењето семки од тиква:

◦ здрава бременост – семките се добар извор на цинк, минерал кој според СЗО не се внесува во доволни количини кај дури 80% од жените. Овој елемент има значајна хормонска улога, но исто така е клучен за правилната функција на имунитетот.

◦ превенирање од несоница – семките се добар извор на триптофан, амино киселина која се употребува во лекувањето на несоница, бидејќи телото го конвертира во серотонин или мелатонин. Тоа се всушност хормоните на расположението и релаксирањето(серотонин) и на спиењето (мелатонин).

◦ подобрување на имунитетот – добри количини на антиоксиданти, цинк, витамин Е итн.
Витаминот Е го зајакнува имунитетот и го одржува здравјто на крвните садови.

◦ погодна храна за слабеење – го промовира чувството на ситост (семките се храна богата со здрави маснотии, но и со растителни влакна)

◦ семките се добра храна за коските – висока содржина на магнезиум, кој е важен за метаболизмот на синтеза на коскеното ткиво – намален ризик од остеопороза

Во последно време интернетот е преплавен со различни диети кои генерално подразбираат силни рестрикции во однос на јаглехидратната храна. Многумина тврдат дека јаглехидратите нѝ се непријател, особено кога станува збор за телесната тежина.

Но ваквите тврдење не се сосема точни, односно пред сè, многу е важно дали јаглехидратите се сложени или прости (шеќери), потоа дали се работи за процесирана или свежа храна, бидејќи и свежите овошките се полни со шеќери итн. Секоја калорија не е иста, што значи дека е многу важно од која храна ,,потекнуваат” калориите. Повеќе околку оваа тема прочитајте тука.

Јаглехидратите се есенцијален микронутриент и нивниот сложен тип, односно скробната храна не само што не треба да се избегнува, туку таа треба да нѝ биде основа во исхраната – леб, компири, житарки, ориз, мешунки итн. Секако, се мисли на леб од полнозрнасто брашно, полнозрнасти житари, интегрален ориз итн.
Во претходните статии зборувавме подетално околу разликите помеѓу белиот и интегралниот леб, како и за разликите помеѓу интегралниот и белиот ориз. За нив, повеќе прочитајте тука:
Лебот е ЗДРАВА храна и Важни разлики помеѓу белиот и интегралниот ориз

Ваквата храна, покрај тоа што е главен енергетски извор, претставува богат извор на растителни влакна (помеѓу кои и недигестибилен скроб), протеини и низа микронутриенти. Значи напротив, покрај низата други корисни дејства (здравје на срцето, подобра дигестија итн.) јаглехидратната храна може да помогне и при процесот на слабеење.

Во продолжение, разотркривање на најзастапените 5 митови во однос на јаглехидратната храна:

1) Не можете да загубите килограми доколку јадете јаглехидрати

Најверојатно сте го слушнале она: ,,Ги ,,скратив” јаглехидратите за да ги намалам килограмите”. Сепак, експертите кои се занимаваат со нутриционизам укажуваат дека кратењето на јаглехидратите е далеку од единствен начин за намалување на телесната тежина. Слабеењето се случува секогаш кога има калориски дефицит.

Точно е дека оние на ,,кето диета” кои драстично го кратат јаглехидратиниот внес, брзо ќе ги намалат килограмите, но тоа веројатно ќе се должи на загубата на вода.  Дополнително, тука се поставува вечното и клучно прашање на сите диети кое многумина одбегнуваат да си го постават: Што по завршувањето на диетата?

Вклучувањето на сложените јаглехидрати во исхраната обезбедува многу поодржливо слабееење, а тоа е случај поради тоа што нема енергетски падови и падови во расположението, а ваквата исхрана е многу полесно примелива како животен стил. За намалувањето на телесната тежина најважна е одржливоста на исхраната која ја користиме како средство за слабеење. Можеби ќе ви треба нешто подолго време да ги намалите килограмите со помалку рестриктивниот начин на исхрана, но тоа ќе биде одржливо и трајно.

2) Јаглехидратите нѝ прават ,,сало”

Постои мислење дека јаглехидратите многу полесно се ,,складираат” како масно ткиво, отколку другите микронутриенти, односно мастите. Секако, ова не е вистина.

Јаглехидратите во својата наједноставна форма – шеќери – на најлесен начин се разградуваат од страна на клетките. Дигестијата на јаглехидратите започнува уште од устата, со дејството на одредени ензими – амилази. Заради овие причини, јаглехидратите се примарното ,,гориво” кое телото го користи како енергија за мозокот, мускулите и практично за сите останати органи.

Постојат три можни сценарија кои се одвиваат во организмот доколку има вишок на шеќери:

1) Организмот проценува дека ќе потроши повеќе енергија за да напраив резерва од присутниот вишок, па го забрзува метаболизмот и на тој начин полесно го согорува вишокот шеќери.

2) Вишокот шеќери се складира како гликоген во мускулното ткиво или црниот дроб и подоцна се користи за енергетски потреби.

3) Третата опција, односно формирање на масно ткиво има потреба од највеќе енергија, па телото нема да го направи тоа, освен ако не е принудено. Значи ваквото сценарио е најмалку веројатно, особено ако исхраната на човекот е нормална.

Заклучокот би бил: Не е воопшто лесно телото да ги складира јаглехидратите како масно ткиво, напротив, ваквата опција е најмалку веројатна. Освен ако нема страшен вишок внесена храна во однос на потребите на организмот.

3) Сите јаглехидрати се исти

Ова е можеби најраспространетиот мит. Кога ќе се спомене јаглехидратна храна, луѓето веднаш помислуваат на бел леб, бели пецива или бели макарони/шпагети.

Но, јаглехидратна храна се и многу други здрави производи, како: мешунки (грав, грашок, леќа), јаткасти плодови, овошки и зеленчуци, полнозрнасти житарки (од корнфлекс, па се до интегрален леб), ориз итн. Сите овие производи содржат различни типови на сложени јаглехидрати кои се многу важни за доброто здравје.

Овие сложени јаглехидрати треба да нѝ бидат основа на исхраната, додека треба да се избегнува препроцесираната јаглехидратна храна, како различни типови на колачи, слатки, грицки, газирани сокови и сето она што спаѓа под поимот храна со празни калории. Покрај тоа што се шеќерна енергетска бомба, ваквите продукти неретко содржат и низа на нездрави компоненти, заситени маснотии, трансмасти, сол итн.

4) Скратувајќи од јаглехидратите, полесно ќе ги топиме маснотиите

Уште една причина зошто луѓето мислат дека кратењето на јаглехидратите ќе им помогне во слабеењето е идејата дека метаболизмот ќе им стане ,,поадаптиран” на маснотиите и на тој начин ќе согоруваат повеќе масно ткиво. Вистина е дека организмот може да функционира генерално на исхрана богата со протеини и маснотии, но тоа не значи дека телото по дифолт ќе разградува повеќе масно ткиво.

Телото најчесто ги согорува маснотиите за енергија, во периодите помеѓу оброците, во текот на секојдневните активности, а овој процес вусшност е поефикасен кога клетките имаат складирано малку јаглехидратни резерви (гликоген). Според ова, од физиолошка перспектива, ако сакате да согорувате повеќе маснотии, потребно е да немате целосна рестрикција на јаглехидратниот внес.   

5) Јаглехидратите не нѝ се потребни пред и по вежбањето

Најголемиот дел од луѓето ги приоретизираат протеините пред и по вежбањето за максимализирање на мускулната маса. Експертите велат дека фокусирањето само на протеините е грешка. Протеините и јаглехидратите ,,работат” заедно во целта да го обезбедат мускулното ткиво со енергија и градбен материјал за реизградба и доградба. Ако се избегнуваат јаглехидратите, всушност се ризикува губење на мускулната маса.

Всушност, консумирањето на одредена количина сложени јаглехидрати пред и по вежбањето е добра идеја ако сакате да изградите мускулна маса. Јаглехидратите пред вежбањето обезбедуваат енергија за време на тренингот, а по тренингот, обезбедуваат ,,гориво” за реизградба на мускулното ткиво.

Босилокот (Ocimum basilicum) е едногодишно растение кое расте до 30-тина сантиметри, има пријатен вкус, уникатна арома и убав изглед.

Зборот босилок има грчко потекло што значи кралски (басиликон). Листовите имаат овална форма, а цветовите се бели, црвенкасти или жолтеникави. Се одгледува како градинарска билка на сончеви места и хумусна почва.

Постојат различни видови, а повеќето се чувствителени  на пониски тепмератури, па затоа се типични за Медитеранскиот регион, но и други потопли краишта. Кај нас исто така постои традиција на одгледување босилок.

Популарен е како свежа храна, ароматична сушена билка (зачин), за правење различни сосови, но се употребува и како чај. Најчесто се среќава во јадењата со потекло од италијанската кујна – пици, салати, паста итн, но се употребува и во кујните на далечниот исток, од каде се смета и дека првично потекнува.

Во овој текст ќе видиме зошто треба да ја задржиме традиционалната употреба и одгледувањето на оваа билка.

Потенцијални лековите дејства

Босилокот може да понуди различни корисни дејства како дел од исхраната, како хербален лек, но и како есенцијално масло.

Традицоналната медицина го употребувала при каснување од змија, при настинки и различни типови на воспаленија.

Босилокот во исхраната ни обезбедува низа на микронутриенти, пред сé витамин К, калциум и низа на антиоксидативни фитохемикалии. На пример, еугенол кој обезбедува и мирис на каранфилче, потоа лимонин, кој дава типичен слабокиселкаст вкус.

Богат нутритивен и антиоксидативен состав кој е значен во борбата со хроничните воспалителни процеси во телото

Нутритивниот состав на босилокот се состои главно од каротеноидните антиоксиданти бета-каротен, криптоксантин, лутеин и зеаксантин, потоа витамините А и К, но и некои од Б групата. Содржината на минерали е пониска и генерално се состои од калциум и помалку железо.

Поради помалите количества во кои се консумира, бенефитот во однос на нашето здравје главно се должи на богатиот антиоксидативен состав кој го има босилкот.

Антиоксидантите се компоненти кои ги превенираат оксидативните оштетувања на клетките од молекулите наречени слободни радикали. Според студиите, за одржување на здравјето, телото има потреба од баланс помеѓу количините на слободните радикали и внесените антиоксиданти.

Дисбалансот помеѓу нив може да води кон зголемени нивоа на оксидативен стрес, што води кон развој на хронично воспалителни. Тие на долг рок, можат да предизвикаат повеќе хронични заболувања, како кардиоваскуларни, ревматоидни, малигни заболувања, дијабетес итн.

Телото произведува дел од антиоксидативните материи, но многу е важно и ние да ги внесуваме преку исхраната.

Главните антиоксиданти со кои нé обезбедува босилокот се антоцијанините и споменатите каротеноиди.

Босилокот може да помогне во превенцијата од некои малигни заболувања, а корисен е и за црниот дроб

Една студија од 2013 година го испитувала ефектот на различните типови босилок во однос на канцерот. Истражувачите дошле до заклчок дека неговите фитохемикалии можат да придонесат во превенцијата од одредени типови на малигни заболувања – на кожата, црниот дроб и белите дробови.

Се смета дека ова се должи на силната антиоксидативна моќ на фитохемикалиите на босилокот, но и на неговото делување врз експресијата на некои гени на мутираните клетки, па дури и предизвикување нивна смрт и успорено размножување.

И други студии покажуваат слични ефекти, но сепак истражувањата се претклинички или анимални, така што потребни се повеќе испитувања на човечки испитаници.

Позитивното влијание на црниот дроб, експертите повторно го поврзуваат со антиоксидативната моќ на босилокот.

Заштитна улога во однос на здравјето на кожата

Според студија од 2011, босилокот покажал својства според кои може да помогне во намалувањето на негативните ефекти врз кожата предизвикани со процесот на стареење.

Кремите на база на босилок во лабораториски услови се покажале како подобрувачки во однос на хидратацијата на кожата, во намалувањето на нејзината грубост, како и во намалувањето на појавата на брчките.

Нема докази дека јадењето босилок може директно да придонесе за здравјето на кожата, но имајќи го предвид неговиот антиоксидативен состав, како дел од разновидната исхрана, можно е да има и позитивен ефект и на кожата.

Босилокот има добар ефект и на менталното здравје

Психичкиот стрес може да придонесе за поголема продукција на слободни радикали во организмот. Па најверојатно и за ова потенцијално дејство на босилокот одговорни се неговите моќни антиоксиданти.

Според едно мета-истражување од 2014 година, босилокот содржи својства според кои може да делува на:

• ублажување на стресот, анксиозноста и депресијата
• зголемување на концентрацијата
• превенција од губење на меморијата со стареењето
• подобрување на сонот

Истражувачите велат дека ефектите на босилокот можат да се споредат дури со некои антидепресиви. Сепак, потребни се повеќе студии во оваа насока, а треба да се напомене и дека позитивните ефекти се при редовна консумација на поголеми дози екстракти од оваа билка.

Погодна билка при дијабет и кардиоваскуларни заболувања

Традиционалната медицина често препорачува босилок при третирањето на проблемите со шеќерот во крвта.

Последните истражувања покажуваат дека екстрактот од босилок може да придонесе во регулирањето на глукозното ниво во крвта. Дополнително, има и податоци според кои листовите од босилокот можат да помогнат во долгорочните ефекти на високиот крвен шеќер.

Додека не се потврдат овие наводи околу листови, екстрактот од босилок може да се применува и да биде од корист кај некои луѓе.

Преку својот антиоксидативен состав, босилокот може да придонесе и за срцевото здравје. Според една студија, еугенолот, една од главните фитохемикалии на босилокот, може да ги блокира калциумовите канали во телото, снижувајќи го на тој начин крвниот притисок – инаку главен ризик фактор за повеќето кардиоваскуларни заболувања.

Неколку други утврдени позитивни влијанија на босилокот за нашиот организам:

• може да делува на намалувањето на холестеролот и триглицеридите во крвта

• да делува релаксирачки на крвните садови, со сличен ефект како аспиринот

• да има антибиотско дејство, односно да го попречи растот на некои патогени бактерии и да превенира од кариес, но и да се користи како конзерванс за одредени типови на храна

Побарувачката за органска храна расте експоненцијално во последните две децении, а како главната причина за овој раст се смета загриженоста од изложеноста на пестициди.
Пестицидите (инсектициди, хербициди итн.) се хемиски супстанции кои се употребуваат во земјоделието за заштита на засадените полиња од инсекти, од болести и од непотребните треви кои се јавуваат помеѓу засадената култура и предизвикуваат најразлични штети.

Во продолжение, кои се производите кои најчесто се наоѓаат на ,,контаминиранитe” листи, колку и зошто се штетни пестицидите и совети како да ја намалите изложеноста на нив.

Важно е да бидеме свесни кои свежи производи се најподложни на контаминација со пестициди

Секоја година, една невладина организација од САД наречена ,,Работна група за животната средина ” – (EWG,) објавува листа на свежи производи кои имаат најголеми концентрации на утврдени пестициди. Оваа организација објавува вакви листи повеќе од 20 години, а тие се сметаат за доста релевантни поради квантитетот и релевантноста на податоците. EWG употребува 6 параметри според кои го определува степенот на контаминација со пестициди:

• Процентот на примероци во кои постојат пестициди.

• Процентот на примероци во кои постојат два или повеќе потврдени пестициди.

• Просечниот број на пестициди најдени во единечниот примерок.

• Просечната количина на пестициди, мерена во ppm (делови од милионот)

• Максималниот број на пестициди најдени во еден примерок.

• Вкупниот број на пестициди кои се употребени на полето.

Постојат дебати дали ваквите информации кои се добиваат од листите за ,,најзагадена свежа храна” им помагаат на луѓето да ја намалат изложеноста на пестициди или дополнително допринесуваат тие да ја избегнуваат здравата храна, имајќи предвид дека секаде во светот постојат институции кои се задолжени да се грижат процентот на пестициди во продуктите да биде на безбедни нивоа.

Сепак, немаме цврсти докази дека поставените лимити од институциите се безбедни, особено не колку се безбедни на постојана изложеност во подолги периоди.

Заради овие причини, важно е да бидеме свесни и да ги знаеме барем оние производи кои се најподложни на контаминирање.

10 свежи прехранбени продукти кои се најподложни на пестицидна контаминација (според EWD):

▫ Јагоди – јагодите постојано се наоѓаат на различните листи за најконтаминирана храна. Во 2018 година, EWD утврдува дека дури 1/3 од примероците со јагоди содржеле над 10 типови остатоци од пестициди.

▫ Спанаќ – над 90% од испитуваните примероци спанаќ содржеле пестицидни остатоци, вклучително перметрин, невротоксичен инсектицид кој има потврдена висока токсичност кај животните.

▫ Нектарини – исто како и кај спанаќот, над 90% од испитуваните примероци содржеле 15 различни остатоци од пестициди.

▫ Јаболки – огромниот дел од испитуваните примероци содржеле пестициди.

▫ Праски – над 99% од тестираните праски содржеле во просек 4 различни пестицидни остатоци.

▫ Цреши – утврдени во просек 5 различни пестициди во испитуваните примероци, вклучително и пестицид наречен ипродион, кој е забранет во ЕУ.

▫ Сливи – над 50% од тестираните сливи содржеле пестицидни остатоци од 5 или повеќе пестициди.

▫ Домати – пронајдени во просек 5 различни типови пестициди.

▫ Пиперки – содржат помалку пестицидни остатоци од останатата свежа храна, но сепак според EWG, кај нив се употребуваат пестициди кои се доста токсични.

▫ Целер – утврдени пестицидни резидуи во над 95%  од испитуваните примероци.

Дали пестицидите најдени во ваквата храна се штетни?

Постојат спротивставени мислење на оваа тема, во однос на потребните количества пестциди кои би биле штетни.

Иако постојат строги регулативи за тоа кои пестициди, во кои количества треба да се користат, но и кои количества се дозволени да останат на плодовите, сепак загриженоста е во однос на долготрајната изложеност на помали количества пестициди.

Повеќе студии ја поврзуваат изложеноста на пестициди со негативни здравствени ефекти, како респираторни, репродуктивни проблеми, нарушувања на ендокриниот и невролошкиот систем и зголемен ризик од малигни заболувања.

Под особен ризик се смета дека се најмалите, поради тоа што за нив можат да бидат штетни и најмалите количества внесени пестициди преку исхраната. Децата имаат помали количества на детоксифицирачки ензими и нивниот мозок е во развој, па се почувствителни на невротоксини.

Студиите утврдуваат и штетни ефекти од изложеноста на пестициди врз здравјето на бремените жени, зголемен ризик од гојазност, рак на дебело црево итн.

Сепак, повеќето студии ги утврдуваат овие ефекти на пократок рок и значително поголема изложеност на пестицидите, која не е толку можна во реалноста. Затоа, потребни се уште доста истражувања за да се утврди долготрајниот ефект од помалите количества пестициди.

И органските производи можат да содржат одредени типови пестициди

Одредени пестициди се дозволени и во органското градинарство, како бакар, ротенон, спиносад итн. Дозволени се 25 органски пестициди, наспорти 900 кои се дозволени во конвенционалното земјоделство.

Одредени негативни ефекти се утврдени и кај овие пестициди.

За жал, и кај ваквиот тип на пестициди не постојат студии кои ја испитуваат долготрајната изложеност.

Лесни и едноставни методи за намалување на остатоците од пестицидите во свежата храна

Додека чекаме науката да го утврди точниот ефект од долготрајната изложеност и имајќи ги во предвид негативните ефекти од поголемата акутна изложеност на пестициди, најдобро е наместо целосно да ги избегнуваме погоре наведените, инаку многу здрави продукти, да практикуваме правилно миење на овошките и зеленчукот:

• Промијте ги во ладна вода – потопете ги во ладна вода и тријте ги со помека четка.

• Потопете ги во раствор на сода – една студија утврдува дека со 1% раствор на сода бикарбона во вода, можеме многу поуспешно да ги отстраниме пестицидите отколку само со вода и четка.

• Лупете ги овошките и зеленчукот – отстранувајќи ја кората, го отстрануваме и најголемиот дел од пестицидите.

• Бланширање – краткотрајниот третман во вода на повисока температура или бланширање, може да ги намали и до 50% пестицидните остатоци. За продуктите како спанаќот ова е најдобар избор и од нутритивен аспект.

• Варење – варењето на јагодите ги намалува пестицидните остатоци од 45-90%, според едно истражување.

• 10% раствор на солена вода

• Раствор на оцет и вода

• Миење со озонирана вода

Проширените вени (варикозни вени) се проблем кој измачува огромен дел од населението. Според некои статистики, приближно 40% од популацијата во одреден период од животот се соочува со овој проблем, а тој е доста почест кај жените.

Проширените вени се карактеризираат со потечени, односно зголемени вени во обем и вени со јазлести проширувања. Сите вени можат да бидат варикозни, но најчесто се зафатени површинските вени на екстремитетите (најчесто нозете), бидејќи постојано на нив ,,паѓа тежината” или притисокот кога стоиме.

За многумина овој проблем е од естетска природна (непријатен изглед), но варикозните вени можат да бидат и доста болни, па да создадат и чести непријатности. Во одредени случаи, тие можат да водат и кон посериозни проблеми.

Постојат повеќе интервентни начини (склеротерапија, ласер терапија, венска аблација итн.) за санирање на проблемот со проширени вени, но во продолжение ќе се фокусираме на превенцијата и на начините со кои самите можете да си помогнете при проширени вени. Промените во животниот стил се дел и од конвенционалната медицинска терапија (исхрана и физичка активност) за варикозни вени.

Симптоми

Проширените вени не секогаш се проследени со болки, а најчестите знаците кои упатаат на овој проблем се темно-виолетови проширени вени и испреплетени задебелени вени во вид на кабли. Други симптоми:

◦ пецкање во нозете
◦ грчеви во мускулите
◦ отечени нозе
◦ засилени болки при подолго седење или стоење
◦ непријатни и постојани потреби за чешање во пределот на проширените вени
◦ црвенила
◦ т.н. пајаковидни вени
◦ чувство на тежина во нозете
◦ топлина
◦ пулсирања

Потенцијални компликации од варикозните вени и поставување дијагноза

Посериозни можни компликации од варикозните вени се појавата на кожни рани (венски улцери), вообичаено блиску до зглобот. Ваквите рани многу тешко заздравуваат. Можна е и појава на згрутчување на крвта, како и воспаление на зафатената вена (суперфицијален тромбофлебит).

Тромбофлебитот вообичаено се појавува на површинската вена, но можно е да се прошири и на длабоката вена, па да стане посериозен клинички проблем. Дијагнозата на проширените вени се поставува со физикален преглед, кој е потполно безболен и има за цел проверување на функционалноста на венските клапи, како и проверка за евентуално постоење на тромботична маса во зафатената вена.

Зошто се појавуваат и кои се ризик-факторите од варикозните вени?

Ослабените или оштетени венските валвули (всушност контролирачките елементи на протокот на крвта во вените) се најчестиот проблем кој води кон проширени вени. Артериите ја носат крвта од срцето кон сите ткива и органи, додека вените имаат задача да ја вратат назад до срцето. Во таа цел, вените за ,,непријател” ја имаат гравитацијата.

Мускулните контракции во долниот дел на нозете делуваат како еден вид пумпа, а еластичните и специјално дизајнирани вени го спречуваат враќањето на крвта наназад, преку претходно споменатите валвули. Така, ако валвулите се оштетени или ослабени, крвта се враќа и се насобира во вените, предизвикувајќи ги венските проширувања.

Кои луѓе сé е под ризик од проширени вени?

• Повозрасните лица
• Жените
• Бремените жени
• Оние со генетска предиспозиција за оваа состојба
• Обезните луѓе
• Оние кои имаат работни места кои имаат потреба од долги периоди на стоење
• Оние кои имаат покачен крвен притисок
• Пушачите

7 совети за превенирање и помош при проширени вени:

1) Редовна физичка активност

Редовната физичка активност поттикнува подобра циркулација во нозете, што помага за отстранување на насобраната крв во вените. Физичката активност допринесува и за намалување на крвниот притисок, што е исто така значајно при проширени вени.

Ефектот е најдобар кога физичката активност е умерена, како пешачење, возење велосипед, пливање итн.

2) Носење на компресивни чорапи

Еден од најефикасните начини за самопомош при оваа состојба се компресивните чорапи. Вршејќи притисок на нозете, односно стегајќи ги, компресивните чорапи помагаат вените и мускулите поефикасно да ја испумпуваат крвта ,,нагоре” кон срцето. Според повеќе студии, пациентите кои ги носеле ваквите чорапи, имале значително помалку болки и непријатности.

3) Носете полесна и облека која не ве стега

Носењето на тесна облека може да допринесе за полоша циркулација на крвта, особено во периферните крвни садови.

4) Потребни ви се одредени промени во начинот на исхрана

Храната богата со сол може да предизвика задржување на поголеми количества вода во организмот, па намалувањето на солта во исхраната може да помогне за минимизирање на овој ефект кој е негативен и во однос на варикозните вени. Исхраната богата со калиум може да помогне да се намали задржувањето на водата во организмот. Повеќе за калиумот и за тоа во која храна е застапен, прочитајте тука.

Важно е да се внесуваат и доволни количества растителни влакна, поради тоа што таквата храна превенира запек. Превенцијата од запекот може да биде од големо значење, бидејќи запекот може да придонесе за (дополнително) оштетување на валвите. Храна богата со растителни влакна: свежа храна (овошје и зеленчук), полнозрнасти житарки, јатки, мешунки итн.

Дополнително, имајќи предвид дека гојазните луѓе имаат зголемен ризик од варикозни вени и од овој аспект е многу важно да се има здрав и правилен начин на исхрана.

5) Јадете повеќе храна со флавоноидни антиоксиданти

Јадењето на ваква храна може да помогне во намалувањето на отечените варикозни вени. Флавоноидите ја подобруваат циркулацијата и превенираат од насобирање на крвта во вените. Дополнително, тие допринесуваат и за намалување на крвниот притисок во артериите и ги релаксираат крвните садови, што исто така е важно за превенција и подобрување на состојбата со проширени вени.

Храна богата со флавоноидни антиоксиданти: зеленчук (кромид,лук,пиперки, спанаќ, брокули итн.), цитрусни овошки, цреши, јаболки, бобести овошки, какао итн.

6) Држете ги нозете подигнати

Држењето на нозете подигнати во висина на срцето или над него, може да помогне за подобрена циркулација. На тој начин, го намалувате притисокот во вените на нозете, а гравитацијата овојпат ќе ви помогне крвта полесно да се врати до срцето.

Овој совет е добро да се применува по подолги периоди на седење или стоење.

7) Практикувајте масажи

Масажите со есенцијални масла се покажале како подобрувачи на циркулацијата во долните екстремитети, а знаеме колку циркулацијата е важна за проширените вени.

Но, многу е битно масажите да не подразбираат силно притискање на пределите со проширени вени. Масажите треба да биде понежни.

Ако често имате заморени нозе, прочитајте ја и нашата статија на тема: Што ви предизвикува заморени нозе?

Проширените вени (варикозни вени) се проблем кој измачува огромен дел од населението. Според некои статистики, приближно 40% од популацијата во одреден период од животот се соочува со овој проблем, а тој е доста почест кај жените.

Проширените вени се карактеризираат со потечени, односно зголемени вени во обем и вени со јазлести проширувања. Сите вени можат да бидат варикозни, но најчесто се зафатени површинските вени на екстремитетите (најчесто нозете), бидејќи постојано на нив ,,паѓа тежината” или притисокот кога стоиме.

За многумина овој проблем е од естетска природна (непријатен изглед), но варикозните вени можат да бидат и доста болни, па да создадат и чести непријатности. Во одредени случаи, тие можат да водат и кон посериозни проблеми.

Постојат повеќе интервентни начини (склеротерапија, ласер терапија, венска аблација итн.) за санирање на проблемот со проширени вени, но во продолжение ќе се фокусираме на превенцијата и на начините со кои самите можете да си помогнете при проширени вени. Промените во животниот стил се дел и од конвенционалната медицинска терапија (исхрана и физичка активност) за варикозни вени.

Симптоми

Проширените вени не секогаш се проследени со болки, а најчестите знаците кои упатаат на овој проблем се темно-виолетови проширени вени и испреплетени задебелени вени во вид на кабли. Други симптоми:

◦ пецкање во нозете
◦ грчеви во мускулите
◦ отечени нозе
◦ засилени болки при подолго седење или стоење
◦ непријатни и постојани потреби за чешање во пределот на проширените вени
◦ црвенила
◦ т.н. пајаковидни вени
◦ чувство на тежина во нозете
◦ топлина
◦ пулсирања

Потенцијални компликации од варикозните вени и поставување дијагноза

Посериозни можни компликации од варикозните вени се појавата на кожни рани (венски улцери), вообичаено блиску до зглобот. Ваквите рани многу тешко заздравуваат. Можна е и појава на згрутчување на крвта, како и воспаление на зафатената вена (суперфицијален тромбофлебит).

Тромбофлебитот вообичаено се појавува на површинската вена, но можно е да се прошири и на длабоката вена, па да стане посериозен клинички проблем. Дијагнозата на проширените вени се поставува со физикален преглед, кој е потполно безболен и има за цел проверување на функционалноста на венските клапи, како и проверка за евентуално постоење на тромботична маса во зафатената вена.

Зошто се појавуваат и кои се ризик-факторите од варикозните вени?

Ослабените или оштетени венските валвули (всушност контролирачките елементи на протокот на крвта во вените) се најчестиот проблем кој води кон проширени вени. Артериите ја носат крвта од срцето кон сите ткива и органи, додека вените имаат задача да ја вратат назад до срцето. Во таа цел, вените за ,,непријател” ја имаат гравитацијата.

Мускулните контракции во долниот дел на нозете делуваат како еден вид пумпа, а еластичните и специјално дизајнирани вени го спречуваат враќањето на крвта наназад, преку претходно споменатите валвули. Така, ако валвулите се оштетени или ослабени, крвта се враќа и се насобира во вените, предизвикувајќи ги венските проширувања.

Кои луѓе сé е под ризик од проширени вени?

• Повозрасните лица
• Жените
• Бремените жени
• Оние со генетска предиспозиција за оваа состојба
• Обезните луѓе
• Оние кои имаат работни места кои имаат потреба од долги периоди на стоење
• Оние кои имаат покачен крвен притисок
• Пушачите

7 совети за превенирање и помош при проширени вени:

1) Редовна физичка активност

Редовната физичка активност поттикнува подобра циркулација во нозете, што помага за отстранување на насобраната крв во вените. Физичката активност допринесува и за намалување на крвниот притисок, што е исто така значајно при проширени вени.

Ефектот е најдобар кога физичката активност е умерена, како пешачење, возење велосипед, пливање итн.

2) Носење на компресивни чорапи

Еден од најефикасните начини за самопомош при оваа состојба се компресивните чорапи. Вршејќи притисок на нозете, односно стегајќи ги, компресивните чорапи помагаат вените и мускулите поефикасно да ја испумпуваат крвта ,,нагоре” кон срцето. Според повеќе студии, пациентите кои ги носеле ваквите чорапи, имале значително помалку болки и непријатности.

3) Носете полесна и облека која не ве стега

Носењето на тесна облека може да допринесе за полоша циркулација на крвта, особено во периферните крвни садови.

4) Потребни ви се одредени промени во начинот на исхрана

Храната богата со сол може да предизвика задржување на поголеми количества вода во организмот, па намалувањето на солта во исхраната може да помогне за минимизирање на овој ефект кој е негативен и во однос на варикозните вени. Исхраната богата со калиум може да помогне да се намали задржувањето на водата во организмот. Повеќе за калиумот и за тоа во која храна е застапен, прочитајте тука.

Важно е да се внесуваат и доволни количества растителни влакна, поради тоа што таквата храна превенира запек. Превенцијата од запекот може да биде од големо значење, бидејќи запекот може да придонесе за (дополнително) оштетување на валвите. Храна богата со растителни влакна: свежа храна (овошје и зеленчук), полнозрнасти житарки, јатки, мешунки итн.

Дополнително, имајќи предвид дека гојазните луѓе имаат зголемен ризик од варикозни вени и од овој аспект е многу важно да се има здрав и правилен начин на исхрана.

5) Јадете повеќе храна со флавоноидни антиоксиданти

Јадењето на ваква храна може да помогне во намалувањето на отечените варикозни вени. Флавоноидите ја подобруваат циркулацијата и превенираат од насобирање на крвта во вените. Дополнително, тие допринесуваат и за намалување на крвниот притисок во артериите и ги релаксираат крвните садови, што исто така е важно за превенција и подобрување на состојбата со проширени вени.

Храна богата со флавоноидни антиоксиданти: зеленчук (кромид,лук,пиперки, спанаќ, брокули итн.), цитрусни овошки, цреши, јаболки, бобести овошки, какао итн.

6) Држете ги нозете подигнати

Држењето на нозете подигнати во висина на срцето или над него, може да помогне за подобрена циркулација. На тој начин, го намалувате притисокот во вените на нозете, а гравитацијата овојпат ќе ви помогне крвта полесно да се врати до срцето.

Овој совет е добро да се применува по подолги периоди на седење или стоење.

7) Практикувајте масажи

Масажите со есенцијални масла се покажале како подобрувачи на циркулацијата во долните екстремитети, а знаеме колку циркулацијата е важна за проширените вени.

Но, многу е битно масажите да не подразбираат силно притискање на пределите со проширени вени. Масажите треба да биде понежни.

Ако често имате заморени нозе, прочитајте ја и нашата статија на тема: Што ви предизвикува заморени нозе?

Билките и суплементите нема да го излекуваат дијабетесот, но може значително да помогнат да се одржува пониско ниво на шеќер во крвта.

Сé повеќе истражувања покажуваат дека во комбинација со конвенционалната терапија, можат да понудат олеснување на симптомите и намалување на ризикот од компликации.

Во продолжение 6 билки и суплементи кои можат да помогнат при дијабет тип 2.

1) Цимет

Циметот е миризлив и зачин со интензивен вкус кој се прави од кора на дрвја. Доста се користи при зачинување на слатки, печени јадење итн.

Тој може да додаде слаткост на јадењата без додавање на шеќер. Заради оваа причина е популарен кај луѓето со дијабет, но треба да знаете дека ова не е ни одблизу сé.

Една анализа на повеќе студии, укажува дека циметот(секако во зависност од типот и составот, дозата) може да ги подобри:

• нивоата на глукоза во крвта
• нивоата на инсулин и инсулинската сензитивност
• нивоата на масти во крвта
• антиоксидативниот статус
• крвниот притисок
• дигестијата

Друга ваква анализа покажала дека циметот може да води кон намалени нивоа на шеќер во крвта при гладување, намалување на ,,лошиот” холестерол, односно ги потврдува претходните заклучоци.

Иако овие анализи не покажале дека циметот може да има значително влијание на хемоглобинот А1Ц (стандарден за дијагностицирање и следење на дијабетот), сепак мастите, холестеролот и инсулинската сензитивност се особено значајни параметри за дијабетичарите.

Треба да се каже дека повеќето анализирани студии се анимални, па потребни се повеќе истражувања за да се докажат овие ефекти кај луѓето.

Циметот можете да го внесувате преку зачинување на различни јадења, чај и како суплемент, но строго во консултација со вашиот лекар.

2) Алое вера

Алое верата е доста често растение со навистина најразлични примени. Покрај многуте, може да се користи и при дијабет.

Оваа билка покажала интересни својства во однос на испитуваните лабораториски глувчиња. Имено, таа делувала на заштитата и обновувањето на бета клетките во панкреасот, односно клетките кои продуцираат инсулин. Експертите сметаат дека ова веројатно се должи на нејзиниот моќен антиоксидативен состав. Ваквите резултати треба да бидат мотив да се истражува понатаму.

Алое верата може да ја земате како сок или во комбинација во смути, но и како суплемент во консултација со лекарот. Препаратите за кожа на база на алое вера, не смеат да се јадат.

3) Бел (магарешки) трн

Луѓето ја користат оваа билка како лек уште од далечни времиња, особено за црниот дроб.

Екстрактот од белиот трн покажал моќни антиоксидативни и антивоспалителни својства. Ова го прави погоден за дијабетичарите. Повеќето студии се ветувачки, но сепак не се доволно уверливи за екстрактот да може да се користи како единствен третман за дијабет тип 2. Како и да е, не се најдени значајни несакани дејства, па суплементирањето со оваа билка можете да го применувате по советувањето со лекар.

4) Пискавица (Грчко семе)

Грчкото семе е уште една намирница која може да делува на намалување на глукозата во крвта.

Семето е богато со растителни влакна и други компоненти кои можат да ја успорат дигестијата на јаглехидратите.

Постојат некои податоци според кои пискавицата може да помогне и во превенцијата од дијабет тип 2.

Една студија која траела 3 години, имала за испитаници 66 луѓе со предијабет кои секојдневно употребувале по 5 грама прав од писакавец и исто толку голема контролна група, која не употребувала воопшто. Добиените резултати велат дека луѓето со предијабет кои употребувале прав од пискавица, имале значително намален ризик од развој на дијабет тип 2.

Истражувачите заклучиле дека консумирањето на семето води кон зголемување на нивоата на инсулин во организмот, што пак го намалува шеќерот во крвта, но намален бил вкупниот холестерол.

Пискавицата може да се употребува како билка, прав или како суплемент во вид на капсула.

5) Гимнема силвестре

Ова е тревка која потекнува од Индија и чие име значи ,,уништувач на шеќерот”.

Во 2013 година, објавена е анализа на резултатите од повеќе студии, според која пациентите со дијабет тип 1 и 2 покажуваат знаци на подобрување по користењето на гимнема.

Кај луѓето со дијабет тип 1 кои земале екстракт од билката во период од 18 месеци, се покажало значително опаѓање на нивото на шеќер при гладување, во однос на оние кои примале само инсулин.

Другите истражувања на оваа билка даваат податоци дека луѓето со дијабет тип 2 добро реагирале и на листовите и на екстрактот, односно имале намалување на нивоата на шеќер, а зголемување на инсулинските.

Гимнема силвестре може да се зема како екстракт, како суплемент – капсули или да се користат нејзинтие листови.

6) Ѓумбир

Ѓумбирот е добро позната билка (корен) која има низа на погодни дејства врз организмот и се употребувала илјадиници години наназад во традиционалната медицина.

Најчесто е користен за дигестивни и воспалителни проблеми, но според една мета-студија од 2015 година тој може да биде корисен и при дијабет.

Ѓумбирот може да ги намали нивоата на глукоза во крвта, но не и да ги намали нивоата на инсулин. Поради оваа карактеристика, тој може да придонесе кон намалување на инсулинската резистентност кај луѓето со дијабет тип 2.
Механизмот според кој ова се случува не е јасен за истражувачите, па затоа потребни се повеќе истражувања на темата.

Ѓумбирот можете да го користите како свежо изрендан, како чај, сок, но и во форма на суплемент.

Важно

Многу е важно да запаметите дека овие билки не можат да бидат самостоен третман за било кој тип на дијабет и дека пред употребата на било какви суплементи, треба да се консултирате со стручно лице.

Консултацијата е значајна бидејќи самите не можете да го утврдите дозирањето, поради можните компликации ако при суплементирањето земате и некои медикаменти, но и поради тоа што вашиот лекар има целосен увид во вашата медицинска историја.

Ако пред 10-тина години некој ни’ кажеше дека ќе бидеме толку неразделни другари со телефонот, веројатно немаше да му веруваме. Денес, тоа е секојдневние на поголемиот дел од луѓето, па мобилните телефони и сличните уреди постојано се во рацете на секој човек, од најмалите деца, па се до повозрасните луѓе.

Само во САД, моментално над 80% од населението поседува паметен-телефон. За споредба, во 2011 процентот бил 35! Растот и кај нас е сличен, експоненцијален!

Ваквата навика не е нужно лоша

Постојат длабоки причини зошто сме толку поврзани со електронските уреди.

Човекот е социјално битие, тој има постојана потреба од комуникација, споделување, дружење. Дополнително, љубопитноста го обликувала човекот во она што денес го нарекуваме цивилизиран свет. Електронските уреди ги олеснуваат и комуникацијата и љубопитноста (лесната достапност до информации луѓе).

◦ Многумина работат онлајн, но голем дел од луѓето исто така имаат работа со потреба од постојана комуникација и достапност до информации;
◦ Помладите комуницираат, се дружат, запознаваат нови луѓе и учат многу нови работи на интернет просторот и социјалните мрежи;
◦ Најмалите играат игри кои можат да бидат и корисни за развивање на когнитивните способности;
◦ Повозрасните се во контакт со децата кои инаку тешко одвојуваат време за нив итн.

Значи постојат многу позитивни работи кога станува збор за новите технологии, особено оваа пандемска состојба нѝ го покажа тоа. Периодов речиси буквално се преселивме во виртуелната реалност.

Според претходно кажаното, се наметнуваат неколку важни прашања: Како да знаеме каде е границата помеѓу корисното и штетното дејство? Кога и зошто стануваме зависни од уредите? Кои се опасностите? И пред сé, дали тоа е воопшто возможно?

Дали е можна зависност од мобилен уред?

Не постои сомнение дека прекумерната употреба на електронските уреди е проблем кај многу луѓе, но во научниот свет сé уште постои дебата дали ваквата употреба може да се смета за зависност.
Обично, докторите и психолози велат дека за зависност може да се смета само употребата на некои супстанции со одредени физиолошки дејства на човекот, кои потоа создаваат зависност.

Како и да е, релевантни институции за менталното здравје (изработувачите на прирачниците кои ги користат медицинските лица за дијагностицирање на ментални заболувања) го препознаваат опесивното коцкање како зависност. Коцкањето е првата ,,признаена”т.н. бихевиорална зависност, односно зависност од одреден начин на однесување или навика. За ваква, бихевиорална зависност може да се смета и зависноста од електронските уреди.

Како да препознаеме каде е границата?

Постојат доста сличности (симптоми) кои ги обединуваат бихевиоралните зависности:

◦ целосно губење на ,,контрола” – потреба мобилниот уред да се користи сè почесто, во намерата да се постигне посакуваниот ефект (задоволството).
◦ постојани неуспешни обиди да се ограничи употребата на телефонот
◦ опседнатност со телефонот
◦ ,,прибегнување” – оттргнување од реалноста, односно прибегнување кон мобилниот при депресија или анксиозност
◦ губење на чувство за време и простор – поради ексцесивната употреба на моблиниот. На пример немате чувство колку време поминувате користејќи го мобилниот или имате зголемен ризик од физички повреди поради дефокусираност додека одите или возите автомобил/велосипед итн.
◦ намален перформанс на работа или училиште
◦ толеранција– постојана потреба од навиката заради добивање на истото чувство на пријатност.
◦ лесна надразливост или нервоза – чувство на тензичност, депресија, лутина кога мобилниот не е во близина.

Ако забележите некое од овие однесувања, веќе е премината границата и најверојатно се работи за зависност. Подолу ќе бидат наведен прашалник спроед чии одговори би можеле да утврдите дали се движите кон зависноста.

Причини за зависноста

Главниот предизвикувач на зависноста е најзначајната заедничка работа на бихевиоралните зависности – допаминот. По завршувањето на одредени дејства кои ги сметаме за задоволувачки за нас, мозокот лачи хемикалија наречена допамин, која  предизвикува чувство на награда и задоволство.
Поврзаноста и комуникацијата на социјалните мрежи на пример, кај многумина предизикуваат лачење на одредени количества допамин, па постојано луѓето знаат да се навраќаат и да го проверуваат копчето за нотификации или пораките. Така, добиваат дополнителна ,,доза,, допамин.

Самите апликации се конструирани според овој принцип, па тоа дополнително го појачува чувството на зависност. На пример, повратните информации како коментари, лајкови, пораки итн. Нив не можеме да ги предвидиме, па постојано се навраќаме да провериме ,,што има ново”. На овој начин се формира еден циклус од кoj тешко можеме да излеземе, па неретко луѓето завршуваат во своевиден виртуелен притвор.

Опасности, односно негативни ефекти на овој тип зависност

• Потенцијални физички последици:

◦ Проблеми со очите – болки и непријатности во пределот на очите, чешање и
печење на очите, замаглен вид, заморени очи, чести главоболки.
◦ Проблеми со вратот – болки и вкочанетост во вратот, поради долготрајната
вкочанета позиционираност (надолу спрема екранот).
◦ Зголемена изложеност на патогени микроорганизми – ретко кој редовно и
соодветно го чисти својот мобилен, па залудно ги миеме рацете ако
со валканите раце сме работеле на него. Еднакво е важно да одржуваме
хигиена на мобилниот, како што е на рацете, особено во овој пандемски
период. Истражувањата наоѓаат низа патогени на екраните од телефонот.
                     ◦ Сообраќајни незгоди – дефокусирањето од патот, зборувајќи или пишувајќи
пораки на мобилниот е многу почеста причина за сообраќајни незгоди од што
мислите, затоа и кај нас законот го забранува користењето мобилен при
возење. Според некои статистики, користењето телефон при возење има
речиси еднаков ефект како да возите под дејство на алкохол.
◦ Машка инфертилност – прелиминарните стдуии даваат податоци според
кои зрачењето од телефонот може да влијае на квалитетот на спермата.

• Физиолошки последици:

 ◦ нарушена хигиена на сон – истражувањата утврдуваат поврзаност помеѓу
нарушениот сон и заморот кај оние со зависност од мобилните телефони.
Сината светлина може да го намали квалитетот на сон и да направи потешко
да го направи потешко заспивањето.
 ◦ депресија 
                    ◦ обсесивно-компулсивно нарушување
                    ◦ проблеми со социјализирањето, особено кај децата – ,,offline” врските
можат да настрадаат поради предолгото поминато време на социјалните
мрежи.
◦ анксиозност – истражувањаата покажуваат релација помеѓу долгото време
поминато на телефоните и застапеноста на анксиозноста помеѓу студентите.
                   

 
Децата и адолесцентите се најсензитивни на оваа зависност

Бројни студии покажуваат дека ризични групи се луѓето со помала самодоверба, импулсивните луѓе, анксиозните и депресивните луѓе и екстровертите.
Истражувачите укажуваат дека освен што поединците со вакви карактеристики се поподложни на зависност и самата зависност може да води кон споменатите проблеми.

Сепак, за најризична група се сметаат децата и адолесцентите. Студиите покажуваат дека прекумерната употреба на телефоните го доживува пикот во тинејџерските години, а потоа постепено опаѓа. Истражувања исто така укажуваат дека опсесивноста со нивните мобилни уреди прави 13 годишниците со денови да не ги исклучуваат и да бидат речиси цел ден во допир со нив.

Што порано децата се изложени на ова ,,искушение“, толку порано ќе ја развијат зависноста. Значи, најризичната група се децата и младите, па родителите треба многу повеќе од своето време да посветат на оваа тема. Најдобар начин е ограничувањето на пристапот и времето кое најмалите го поминуваат со овие уреди. Постојат низа на други активности кои се важни за децата, а тие немаат време поради телефонот.

Како да препознаете дали ја имате оваа зависност?

Доколку на две или повеќе од следните 10 прашања имате потврден одговор, можно е и во вашиот случај да се работи за одреден облик на зависност од мобилниот уред:

1) Дали некогаш сте забележале дека поминувате многу повеќе време на телефонот од тоа што мислите?

2) Дали додека седите на телефонот сте почувствувале дека нема чувство за време?

3) Дали сте забележале дека поминувате повеќе време пишувајќи мејлови, твитови, постови или пораки, во однос на времето во кое зборувате со луѓето?

4) Дали сте забележале дека сé подолго време поминувате на вашиот мобилен уред?

5) Дали потајно посакувате да поминувате помалку време со телефонот?

6) Дали спиете со телефонот до вашата перница?

7) Дали првата работа која ја правите наутро е проверувањето на телефонот?

8) Дали сте онлајн додека извршувате некои секојдневни важни активности?

9) Дали сметате дека доколку не е телефонот, би биле значително попродуктивни?

10) Дали доколку излезете надвор без телефон се чувствувате непријатно?

Што можете да направите за да си помогнете самите?

• Пронајдете го и поработете на вистинскиот проблем – доста истражувања покажуваат дека причините за прекумерната употреба на телефонот можеби се обид за избегнување на некои проблеми со кои тешко ни оди соочувањето и ни изгледаат нерешливи.

• Отстранете ги апликациите кои ви одземаат премногу време или направете распоред за нивно користење

• Исклучете го телефонот во точно одредено време од денот

• Нека не ви биде постојано достапен

• Најдете си некакво хоби – кратка прошетка, теретана, возење велосипед, џогинг итн.

• Намалете ја светлината на телефонот и ако е можно, намалете го интензитетот на боите

• И на крајот, ова е релевантен проблем, не е лошо да побарате помош од психијатри, односно стручни лица кои можат соодветно да ви помогнат.