Д-р Митов

Сите сме свесни дека гојазноста, особено во последно време е со пандемски размери, а ниту децата не се поштедени. Според истражувањата од САД, дури 10% од децата помеѓу 2 и 5 години се сметаат за обезни. За среќа, овој процент е опаднат за разлика од пред 10 години, кога тој бил околу 14%!

Сепак, имајќи го во предвид фактот што земјите од нашиот регион ,,доцнат” во повеќе области, веројатно нема да претераме ако кажеме дека и кај нас ситуацијата е слична како во САД пред 10 години.

Заради бројните ризици кои доаѓаат со прекумерната тежина, родителите треба особено сериозно да го сфатат овој проблем и да не го игнорираат. Обезноста кај децата не е нормална појава и дел од нивниот развој!

Кои се можните ризици по здравјето на децата?

• Зголемен ризик од гојазност подоцна во животот – голем процент од гојазните деца, стануваат и возрасни со повишена или прекумерна телесна тежина.

• Зголемен ризик од анксиозност и депресија – најчесто поради проблемите со социјализацијата, намалената самодоверба и исклученоста од средината. Фактори кои се поврзани.

• 
  Метаболен синдром– кластер или збир од повеќе метаболитички нарушувања (ризик-фактори), кои се појавуваат заедно, зголемувајќи го ризикот од кардиоваскуларни заболувања и дијбетес тип 2. Децата со повишена телесна тежина, имаат поголем ризик за метаболитички нарушувања. Од 25 до 40% од ваквите деца, го имаат овој синдром.
  
  • Проблеми со црниот дроб – гојазните поединци имаат зголемен ризик од неалкохолно замастен црн дроб.
  
  • Астма – огромен број на деца кои се гојазни имаат астма.
• 
  Нарушена навика за спиење– гојазните деца имаат зголемен ризик од развој на обструктивна спиечка апнеа. Нарушениот сон може да е ризик за дополнително зголемување на телесната тежина. Повеќе околу поврзаноста помеѓу нарушениот сон и телесната тежина, прочитајте тука.
• 
  Камчиња во жолчката– камчињата во жолчката се значително позастапени кај гојазните деца, во однос на останатите.
• 
  Менструални проблеми– гојазноста го зголемува ризикот од предвремен влез во пубертет кај девојчињата, а може да придонесе и за нерегуларни циклусиподоцна во животот.
• 
  Проблеми со зглобовите
• 
  Киселински рефлукс

Сите овие можни ,,компликации” од обезноста кај децата нема да се случат веднаш, туку со текот на времето. Но, можеби еден од најголемите ризици се лошите навики. Секако, тие се градат на помлада возраст, па со текот на времето стануваат доста цврсти и тешки за менување. Колку подолго траат лошите навики, толку се потешки за менување. Затоа, на проблемите со детската обезност треба сериозно да им се пристапи.

Како да знаете дали вашето дете е гојазно?

Рамките на она што значи ,,нормална” телесна тежина варираат значително, главно во зависност од висината на детето. Како и кај возрасните, така и за децата постојат т.н. BMI калкулатори кои по едноставното внесување на податоците (за висина, тежина, точна возраст итн.), ќе ви дадат информации за тоа во која ,,тежинска” категорија припаѓа вашето дете – неухранетост, нормална тежина, прекумерна тежина или обезност. Повеќе за калориите и што значат поимите BMI и BMR, прочитајте тука.
Споменатите калкулатори можат да дадат податоци за децата над 2 годишна возраст. Ако имате загриженост за помалите или бебињата, обратете се кај вашиот педијатар.

Зошто е калкулаторот многу значаен? Кога станува збор за децата, вредностите за телесната тежина според кои можеме да класифицираме одреден поединец како дете со нормална тежина или гојазно дете, се во многу тесни граници, па тешко можеме тоа визуелно да си го претставиме.

На пример, ако 2 годишно девојче има висина околу 93cm, со 13kg би се сметало за неухрането, со 15-17kg за дете со нормална тежина, додека за тежина над 19kg, би се сметало за гојазно дете. Затоа, BMI калкулаторот нѝ дава појасна слика.

За среќа, тежината се менува драстично (во позитивна смисла) откако децата проодуваат, но и понатаму.

Што да превземете ако вашето дете е обезно?

Како што рековме, тежината постојано варира, па нема потреба од паника, но не треба на обезноста да гледаме како ,,нормална” работа или нормален дел од развојот на детето. Потребна е одмерена загриженост и посветување на внимание, односно превземање на акција со што ќе му создадете здрави навики на вашето дете. Најпрво за исхраната.

Секако, особено за децата под 2 години ДИЕТИТЕ НЕ СЕ ИЗБОР, па ниту слабеењето. Клучно е да влијаете лошите навики кои му создале проблем на вашето дете да ги промените. Особено помалите деца, растат доста брзо, па позитивните промени ќе дојдат исто така брзо. Добро е да се консултирате и со педијатарот кој го води вашето дете, тој ќе има доста добри совети и околу здравата телесна тежина на вашето дете.

Кратки совети за тоа како вашето дете полесно да усвои навики за здрава исхрана

Без разлика колку килограми има вашето дете, имајќи предвид дека навиките најцврсто се формираат од најмала возраст, треба да направиме здрави промени во домот (во однос на стилот на живеење). Ако до тогаш сте имале бројни оправдувања зошто немате здрави навики, добивањето нов член во семејството е одличен мотив и момент целото семејство да почне да живее поздраво.

Кратки совети како да му го намалите ризикот од обезност на вашето дете:

• Секогаш на менито имајте храна која е со висока хранлива вредност

Нутритивно сконцентирана храна (свежа храна) и храна богата со здрави макронутриенти (сложени јаглехидрати, здрави масти и квалитетни протеини). Обидете се да ја подготвувате храната на интересен и вкусен начин, можеби и заедно со вашето дете, за да му ја направите попривлечна.

• Гледајте никогаш во домот да не се најде храна со т.н. празни калории

Ова е храна која нема хранлива, туку само енергетска вредност (газирани сокови, колачи, торти, пржена храна, различни грицки, чипсови итн.). Ваквата храна не само што е штетна за децата, туку нејзините силни вкусови карактеристики ќе го направат вашето дете зависно од неа, а јадењето свежа храна ќе го неправат невозможна мисија.

• Бидете добар пример

Претходно рековме дека е од особена важност додека е детето помало, во семејството да се направат здравите промени во однос на исхраната. Ако вие јадете нездрава храна, порано или подоцна и вашето дете ,,ќе ја открие” во фрижидерот. Ако вашето дете гледа дека другите членови од семејството не се физички активни, најверојатно и тоа ќе ја превземе таа навика. Затоа, секогаш бидете добар пример и во овој многу важен аспект од живеењето.

• Намалете им го времето за телефон и компјутер, а дадете им поголем простор за играње и активности во природа

• Целосно избегнувајте ги сите видови на засладени сокови

• Внимавајте секогаш детето да е добро наспано и да има добри навики за спиење

• Заинересирајте се што јаде вашето дете додека не е во домот (во градинка, училиште итн.)

[Поврзано: Болести типични за возрасни, сега се јавуваат и кај децата. Единствена причина: ВИШОК КИЛОГРАМИ!]

Според Светската здравствена организација, со некакви симптоми на депресија се соочуваат повеќе од 350 милиони луѓе ширум светот, од најразлични возрасни групи.

Можеби не е толку очекувано, но симптомите на депресијата можат да бидат причинети или интензивирани и од нашиот избор на храна. Така, можна е и индиректна врска помеѓу депресијата и зголемениот ризик од срцеви заболувања, повишен холестерол, гојазност, дијабетес, Алцхајмер итн.

Депресијата е сериозна состојба

Многу често луѓето ги помешуваат симптомите на депресијата и анксиозноста со едноставното нарушено расположение. Депресијата не е само ,,лош ден” или нешто што едноставно ќе исчезне.

Депресијата е заболување, исто како и дијабетот, срцевите заболувања итн. Нејзиното игнорирање е исто како да игнорираме некое друго заболување или како да игнорираме мал пожар во дневната соба, кој може да прерасне во огромен и да ни ја опожари целата куќа. Ако сметате дека имате депресија, постои голема веројатност да сте во право и тоа значи дека е време да побарате помош од соодветни медицински лица.

Исхраната и симптомите на депресија

Што ако најдобриот начин за намалување на симптомите на депресија е можеби едноставната промена на навиките за јадење и на она што го јадеме? Веројатно некој ќе помисли дека тоа звучи преедноставно, но во суштина постојат доста очигледни докази за тоа. На пример, пиењето алкохол или обемното прејадување, предизвикуваат одредени, некогаш и нагли промени во она како се чувствуваме, односно промени во нашето расположение.

Според експертите, храната игра важна улога во тоа како размислуваме, делуваме и се чувствуваме. Ако страдате од депресија, исхраната која ја имате може да биде еден од корените на проблемот кој ви создава емотивен дисбаланс. Истражувањата откриваат дека изборот на храна може да влијае негативно на мозокот и да води кон ,,маѓепсан круг” или циклуси на анксиозност, депресија, промени во расположението, збунетост итн.

Шеќерната храна и серотонинот

Јадењето на процесирана храна, односно храна богата со додадени шеќери, но и општо богатата јаглехидратна храна– разни типови колачиња, десерти, крофни, брза храна, газирани пијалаци, процесирани житарки итн – предизвикува привремено лачење на серотонин, хемикалија на мозокот која ни дава пријатно чувство, ја олеснува напнатоста, нé смирува и прави посреќни. Бидејќи ваквата храна поседува ,,анти-депресивни” својства (на краток рок), таа може да стане т.н. комфортна храна или храна во која бараме утеха и постојано ѝ се враќаме.

Доколку често сте под стрес или имате депресивни симптоми, помислете само колку пати сте почувствувале неодложна потреба од вкусна храна, на пример парче чоколадо или бел леб, во намерата за момент да се почувствувате подобро.

Сепак, како што споменавме, ,,анти-депресивните” својства на ваквата храна се со краток рок. Веднаш по пикот на серотонинот, доаѓа и до негово нагло паѓање. Овој драматичен пад предизвикува уште полошо чувство од тоа поради кое првично сте посегнале по ваквата храна.

Пржената храна го покачува апетитот

Можеби ќе ви звучи чудно, но јадењето на помфрит или друг вид пржена храна – кромид, тиквички и некои месни и млечни производи – може да продуцира ист ефект во организмот како пушењето марихуана.

Имено, една студија објавена од National Institutes of Health, открива дека организмот, користејќи една од главните компоненти на повеќето растителни масла (кои се користат како медиуми за пржењето), прави ,,свои верзии” на психоактивната супстанца од марихуаната. Ваквите ендоканабионоиди, делуваат како природни зголемувачи на апетитот. Нивното прекумерно синтетизирање значително го зголемува чувството на глад, токму како што пушењето марихуана предизвикува неодложна потреба од храна со висок вкусов интензитет.

Ако постојано внесуваме ваква храна, постојано ќе бидеме гладни што може да води кон гојазност, но можен е и ефектот кој го споменавме погоре – нагли покачувања на серотонинот, а потоа и драматични падови. Јасно е дека ваквата ситуација предизвикува нагли промени во расположението и симптоми на депресија.

Што можеме да извлечеме како заклучок?

Ако често се чувствувате депресивно, постојано сте заморени, имате тешкотии да се концентрирате и доста често имате неодложни потреби за вкусна храна, можеби редовното консумирање на процесирана шеќерна и пржена храна е причината која ви ги предизвикува или појачува ваквите непријатни симптоми.

Покрај високо-јаглехидратната, шеќерна и храната со заситен маснотии (и трансмасти) и другата храна може да делува на емотивното здравје – дали позитивно и негативно.

Можете да се обидете да си помогнете со различни суплементи (витамини, минерали), чаеви, акупунктури итн., но тие ќе ви помогнат само на краток рок. Соочувањето секогаш треба да биде со коренот на проблемот, па затоа само суштинската промена и практикувањето на здравата исхрана може трајно да го реши проблемот. Секако, здравата исхрана во комбинација со она што се подразбира под здрави животни навики.

Нерационално е постојано да се однесувате на ист начин, а да очекувате поинаков исход за вашето здравје.

Сите знаеме дека овошките се одлични за нашето здравје заради својот специфичен состав, односно нивните витамини, минерали, антиоксидативни компоненти и различни други корисни фитохемикалии. Всушност, различните овошја се можеби највкусниот начин да внесеме одредени неопходни микронутриенти. Сепак, најголемиот дел од нив содржат и доста шеќери.

Ова го отвара доста често поставуваното прашање: Дали овошјето е добар избор при дијабет и дали го зголемува ризикот од ова честа состојба?

Дијабетот е хронично заболување при кое телото има проблеми со регулирањето на глукозните нивоа во крвта. Дијабетот може сосема солидно да се контролира преку менувањето на лошите животни навики, пред сè преку усвојувањето на добри навики за исхрана и редовна физика активност.

[Поврзано: Што секој од нас би требало да знае за ДИЈАБЕТЕС]

Различните типови овошки дефинитивно се дел од добрите навики за исхрана, па во продолжение, зошто нивниот шеќер не треба да ве загрижува, но и кога треба да бидете внимателни, особено ако имате дијабет или зголемен ризик од ова заболување.

Овошје и дијабетес

Релевантните здравствени институции, како на пример Американската асоцијација за дијабетес, велат дека било кој овошен плод е соодветен за јадење за лицата со дијабет, сè додека пациентот нема некаква алергија на тој плод и не претера со количествата.

Кога станува збор за превенцијата, една мета-анализа од 2014 година, го поврзува зголемениот внес на свежо овошје, со намалениот ризик од развој на дијабет тип 2.

Но, секако, покрај консумираните количини, за лицата со дијабет многу е важно овошјето да биде свежо, а не процесирано. Овошните плодови кои доаѓаат во тегли или било какви други конзервирани форми, најчесто содржат и додадени шеќери, а дополнително на тоа, самите нивни шеќери се доста полесно дигестибилни. Следствено на тоа, таквите шеќери полесно се апсорбираат, односно навлегуваат во крвотокот. На тој начин, влијанието на крвниот шеќер кај ваките процесирани производи е многу поголемо, отколку влијанието на свежите плодови.

Самото процесирање води кон намалување на значајни нутриенти од овошките, како огромен дел од нивните растителни влакна, но и микронутриенти (витамини, минерали, антиоскидативни материи итн.)

Дополнително, тука е значајно да ги споменеме и различните овошни сокови. Тие се концентриран извор на лесно дигестибилни шеќери, па така воопшто не се погодна храна за лицата со дијабет. Тука влегуваат сите облици на т.н. густи, бистри и  ,,100%” сокови, па дури и смути напитоците, иако се доста нутритивни.

Секогаш е најдобар избор овошните плодови да се јадат ЦЕЛИ. На тој начин ќе се задрат сите нивни корисни материи, пред сè тука се мисли на нивните растителни влакна и витамини.

[Поврзано: Горчливата вистина за благите сокови!]

Што се и зошто ни се важни поимите гликемиски индекс (ГИ) и гликемиско оптоварување (ГО)?

Гликемискиот индекс е бројна вредност, која означува колку брзо телото ги конвертира или преобразува јаглехидратите во глукоза. Два типа храна со потполно иста јаглехидратна содржина, можат да имаат различни вредности за гликемискиот индекс.

Колку што е помала вредноста на гликемискиот индекс, толку консумираната храна има помал импакт врз нивоата на шеќер во крвта.

• 55 или помалку – низок или добар гликемиски индекс
• 56-69 – среден
• 70 или повеќе – висок гликемиски индекс

Кај некои од продуктите вредноста на гликемискиот индекс е дадена на пакувањето, а доколку не можете да ја најдете, можете во врска со тоа да се консултирате со докторот кој ве следи или самите да го проверите ГИ на интернет.

Генерално важи следното правило: Храната која што е поблиску до нејзината природна форма, односно е што помалку процесирана (посебно свежата храна), има тенденција да има помал гликемиски индекс.

Што подолго се готви било која јаглехидратна храна, таа добива повисок ГИ. Ладењето пак, може повторно значајно да го снижи ГИ.

[Поврзано: Зошто е добро да се јаде зготвен, па изладен компир?]

Друг важен поим е гликемиското оптоварување (ГО).

Големината на порцијата е исто така од огромно значење. Колку повеќе јаглехидратна храна јадете, толку повеќе тоа ќе се одрази на шеќерот во крвта. Ова го покажува вредноста за поимот гликемиско оптоварување, која често пати се наоѓа на етикетите заедно со ГИ. ГО всушност претставува гликемиски индекс за спцифично количество храна.

ГО може да ви помогне истовремено во определувањето и на квалитетот и на квантитетот на јаглехидратите во дадена храна. Под 10 се смета за ниско, над 20 за високо.

Луѓето често пати се изненадени кога ќе дознаат дека многу овошки имаат низок гликемиски индекс, дури понизок од некои скробни зеленчуци, како компирот или некои житарки кои побрзо се дигестираат.

Листа на овошја особено погодни за лицата со дијабет (ГИ=10 до 55):

• Јаболки
• Банани
• Бобести овошки
• Цреши
• Киви
• Праски
• Портокали
• Сливи
• Круши
• Јагоди

Иако не е небезбедно да се јадат, некои овошја при дијабет треба да се внесуваат во умерени количества, поради нивниот висок ГИ и ГО. На пример, такви се: урми, лубеница, смокви, ананас, грозје итн.

Добар извор на фибер

Внесувањето доволно растителни влакна (фибер), е многу значаен дел од она што значи соодветно контролирање на дијабетесот.

Исхраната богата со растворливи растителни влакна, може значително да ја успори дигестијата и апсорпцијата на шеќерот во крвта. На тој начин, се олеснува контролирањето на глукозните нивоа во крвта.

Голем дел од овошјата се добар извор на ваков фибер, особено ако се јадат заедно со лушпата, која секако, претходно треба да биде добро измиена.

Јадењето свежа храна, како што се различните овошни плодови, го намалува ризикот од гојазност и кардиоваскуларни заболувања. Гојазноста пак, претставува директен и еден од најзначјните ризик-фактори за развој на дијабет тип 2. Секој вид на процесирање на овошјата, освен што може негативно да влијае на нивните хранливи материи, значително ја намалува и содржината на фибер.

Овошјето може да ве отргне од зашеќерените процесирани производи

Овошјето е особено вкусна храна, па тоа може да се искористи за полесно исклучување на различните процесирани слатки производи од секојдневнието. За разика од овие производи кои речиси и да немаат никаква хранлива вредност и се полни со т.н. празни калории, овошките со слаткиот вкус ни обезбедуваат низа неопходни хранливи материи, а притоа имаат и прилично низок ГИ.

[Поврзано: Што се тоа ПРАЗНИ КАЛОРИИ и зошто се опасни?]

Краток заклучок

Лицата со дијабет треба да бидат свесни дека овошките генерално имаат низок ГИ и се безбедни за консумирање. Покрај нивната шеќерна содржина, тие имаат сосема солидни количества растителни влакна, со што се успорува дигестијата и снижува ГИ.

Различните овошни плодови имаат и низа други микронутриенти и фитохемикалии за кои повеќе студии сугерираат антидијабетично дејство.
Дополнително, видовме дека тие можат да бидат корисни за лицата со дијабет и на од поинакви аспекти, како на пример да им го направат откажувањето од слатките многу полесно, да ја олеснат контролата на телесната тежина итн.

Крајниот заклучок би бил: Овошките не се забранета храна при дијабет, напротив, но КЛУЧНО е да се обрне посебно внимание на количествата! Единствени исклучоци се грозјето, лубеницата и ананасот.

Во една од претходните статии зборувавме повеќе за апетитот и неговото значење. Споменавме дека желбата за храна (апетитот) е еволутивно детерминирана и претставува еден од клучните елементи за преживувањето на човекот.

[Поврзано: Изгубен апетит? Некогаш може да е сериозен знак]

Затоа, многу е важно да научиме соодветно да ги следиме сигналите кои нѝ ги дава телото во однос на потребата од храна. Иако првично овој процес на ,,следење” изгледа сосема едноставен, сепак многу често се наоѓаме во ситуации кога мислиме дека сме гладни, а всушност сме жедни или под стрес. Од друга страна, некогаш и обратното може да биде случај – телото навистина има потреба од ужина или оброк, но ние не сме свесни за тоа.

Во продолжение, 4 важни совети кои ќе ви помогнат да го ,,слушате и следите своето тело” многу поефикасно, односно да го разводите чувството на глад од можните слични чувства. Следниот пат кога ќе мислите дека сте гладни, особено ако имате проблем со тежината, внимавајте што чувствувате:

1) Дали е тоа можеби силна потреба за високо-калорична шеќерна и масна храна со интензивни вкусови карактеристики?

2) Дали чувствувате главоболка?

3) Дали сте безенергични и заморени?

4) Дента се чувствувате безидејно?

Ако имате некоj од претходно наведените ,,симптоми” или чувства, запрашајте се:

за број 1) Дали можеби сум под стрес?

Кога сме под стрес, имаме хронично повишени нивоа на хормонот кортизол, што може да доведе до низа непријатни симптоми, помеѓу кои и зголемена потребата од вкусна храна. Прејадувањето, кое речиси како по правило е со нездрава храна, води кон нагло повишени нивоа на шеќер во крвта, но и кон повишени нивоа на серотонин – хормон на среќата и задоволството. На тој начин, барем за кратко забораваме на стресот и неговите непријатни симптоми (како на пример лошото расположение).

Сепак, кога за кратко повторно нагло ќе паднат глукозните нивоа, повторно се чувствуваме лошо, но и гладно. Овие циклуси водат кон гојазност!

Повеќе совети околу тоа како полесно да го контролирате стресот кој води кон прејадување и гојазност, прочитајте на следниот линк: Како СТРЕСОТ ја зголемува телесната тежина и што да направите за да го спречите тоа?

за број 2) Дали сум можеби дехидриран/а и жеден/дна?

Една од најчестите причини за главоболки е токму дехидрираноста. Многу често главоболките и сето чувство околу нив потсетува на низок шеќер, па многумина жедта ја помешуваат со гладот.

На пример, една студија дава навистина интересни резултати. Имено, според неа луѓето несоодветно ,,одговарале” на сигналите од телото, односно ги помешувале чувство на глад и жед, дури во 62% од случаите.

Пиењето вода тешко може да го покрие гладот, но внимвајте секогаш да сте добро хидрирани, за да не го помешате чувството на жед со потреба од храна.

Ако се чувстувате главоболки и глад, испијте 1 или 2 чаши вода. Ако и по ова повторно чувствувате глад, веројатно тој е вистински.

[Поврзано: Главоболки – можни причини, превенција и кога треба да се обратите на   лекар; Што се случува со нашето тело кога не пиеме доволно вода?]

за број 3) Дали сум преморен/а?

Ако се има предвид дека храната е всушност и енергија, логично би било кога сме изморени да сме повеќе гладни. Сепак, во ваквите ситуации најчесто се посегнува по високо-калорична и нездрава храна, по која инаку не би посегнале кога би биле соодветно одморени или би имале квалитетен сон.

Како сонот е поврзан со телесната тежина и совети како да си помогнете за подобар сон, прочитајте тука.

за број 4) Дали можеби ви е досадно?

Јадењето од досада е доста честа појава, особено кај помладите кои имаат помалку обврски. Јадењето нѝ дава привремена смисла на пополнето време, кога немаме други обврски. Согледувањето на овој проблем е повеќе од половина решение. Ако немате што да правите можете на пример да создавате навика за одредена физичка активност, како редовното пешање или возење велосипед.

Како да знаете кога сте навистина гладни?

Секако, во најголемиот дел од случаите кога се чувствувате гладни, навистина сте. Доста е тешко да се дадат универзани ,,симптоми” за релевантниот глад, бидејќи тој е различно, субјективно чувство за секој човек. Вртоглавица, збунетост, чувство на празен стомак, кркорење на цревата, тешко концентрирање, лесна надразливост се највообичаените знаци на гладот.

Многу е важно да ги препознаваме и да регираме соодветно, секако откако претходно ќе си ги поставиме сите претходно наведени прашања (особено ако сме во процес на слабеење): Дали сум можеби само жеден, нервозен, под стрес или пак ,,немам друга работа”?

[Поврзано: 10 причини зошто сте постојано ГЛАДНИ?!
Како да препознаете високи нивоа на КОРТИЗОЛ?]

Гихтот е тип на артритис, инфламаторно или воспалително заболување на зглобовите. Тоа е еден од најчестите типови на артритис и погодува милиони луѓе ширум светот.

Луѓето со гихт имаат воспаленија, отоци и остри болки во зглобовите кои неретко се случуваат одеднаш, или ,,без предупредување”.

За среќа, за овој тип на артртис значително можат да помогнат промените во животниот стил, а постојат и соодветни медикаменти.

Во продолжение, на кој начини самите можеме да си помогнеме при гихт.

Што претставува гихт?

За разлика од ревматоидниот артритис, гихтот не е автоимуно заболување, односно симптомите не се предизвикани од самонапаѓањето на организмот преку имуниот систем. Овој тип на артритис е предизвикан од високите концентрации на урична киселина во крвта. На тој начин уричната киселина може да се акумулира или да се насобере во зглобовите при што се создаваат кристали, предизвикувајќи воспаленија, чувство на непријатност, па и остри болки.

Гихтот се смета за помалку опасна состојба од ревматоидниот артритис, бидејќи при ревматоидниот артрит се можни и кардиоваскуларни и респираторни проблеми.

Ризик-фактори за појава на гихт и негови симптоми

Гихтот повеќе ги ,,напаѓа” мажите во однос на жените, а симптомите се разликуваат во зависност од индивидуата. Вклучително, се разликуваат и локациите во телото кои се зафатени од заболувањето.

Други ризик-фактори за гихт се:

◦ генетиката
◦ некои здравствени состојби поврзани со лошата исхрана, како метаболен синдром или само некои негови поединечни симптоми  – дијабет тип 2, повишени масти и холестерол, повишен крвен притисок, гојазност.
◦ употребата на некои медикаменти
◦ лоши навики, како алкохолизам

Класичните симптоми на гихт најчесто се акутни, односно се јавуваат како ,,напади” или поостри болки и отоци во зглобовите поради насобирањето на уричната киселина. Најчесто погоден предел од гихтот се зглобовите на големиот прст на стапалата, а нападите најчесто се случуваат во текот на ноќта и тоа само на еден зглоб, во почетните фази. Заради тоа што не е автоимуно заболување, гихтот не предизвикува и треска или главоболки и збунетост, како што тоа е случај при ревматоидниот артрит. Во одредени ситуации гихтот може да води кон создавање на камчиња во бубрезите.

Исхрана при гихт

Ако имате гихт, одредени прехранбени продукти можат да ги повишат нивоата на урична киселина и на тој начин да бидат тригер за ,,нападите”.

Ваквата храна најчесто е богата со пурини, супстанции кои природно се присутни во одредена храна. Ова не треба да биде причина за загриженост кај здравите индивидуи, бидејќи тие ефикасно ја исфрлаат од организмот формираната урична киселина.

Истражувањата покажуваат дека здравиот начин на живот и исхраната со намалени количества пурини можат значително да ги намалат нападите на гихт и ризикот од него.

Било каков тип на месо и животински продукти, односно високо-протеинска храна, алкохол и пиво се прехранбените продукти кои при гихт, треба по можност целосно да се избегнуваат. Интересно, истото не важи и за растителната храна богата со пурини.

Храната богата со фруктоза и засладената храна и пијалаци, исто така го зголемуваат ризикот од гихт и напади од гихт. Ваквата храна ги зголемува нивоата на урична киселина преку забрзувањето на одредени клеточни процеси.

Медитеранска исхрана – најдобар избор при артритис

Можеби најчесто поставуваното прашање од луѓето со артритис е каква исхрана треба да имаат и дали постои ,,специјална” исхрана за нивната состојба. Таква специјална исхрана не постои.

Но, според повеќе експерти на тема артритис и според Американската фондација за артритис, убедливо најдобрата исхрана за оваа состојба е Медитеранската.

Таа може да ви помогне и во намалувањето на килограмите (уште еден битен ризик-фактор за гихт), но треба да се знае дека ова не е диета, туку начин на исхрана, што значи усвојување на трајни навики. Ваквиот начин на исхрана е добар за секого, а во продолжение, зошто е најдобар за пациентите со артритис.

Низа студии потврдуваат дека Медитеранската исхрана може да:

◦ го намали ризикот од гихт, преку намалувањето на ризикот од хиперурикемија (енормно зголемени вредности на урична киселина во организмот) кај повозрасните лица.
◦ делува на намалување на високиот крвен притисок
◦ делува заштитувачки од инфламаторните хронични заболувања, помеѓу кои освен артритис и канцер, кардиоваскуларни заболувања итн.
◦ делува еднакво корисно на зглобовите како и на срцето
◦ делува на намалување на телесната тежина

Зошто Медитеранската исхрана е најдобра и при артритис?

При артритис, најважно е да јадеме ниско-калорична храна богата со растителни влакна и антиоксиданти – витамини, минерали, масни киселини (омега 3,6) и некои други специфични компоненти со антиоксидативно дејство. Всушност, храна која може да се бори со хроничната инфламација – прв ризик-фактор за артртис.

Најчестите намирници на Медитеранската исхрана се богати токму со овие компоненти, односно тоа се свежите овошки и зеленчук, полнозрнастите житарки, мешунките, рибата, јогурт и здравите маснотии, како маслиново масло и јаткасти плодови итн.

Едноставни промени во вашата постоечка исхрана можат значително да ве доближат до оваа исхрана. Ова вклучува:

• јадење повеќе храна богата со растителни влакна, скробна храна, компири, грав, грашок, леќа и полнозрнасти житарки, интегрален леб и паста.
• јадење повеќе свежа храна – овошки, зеленчук
• што е можно поминимално консумирање на месо и млечни производи
• избегнување на било каква процесирана храна (храна богата со додадени шеќери, заситени маснотии и многу сол)

Некои суплементи кои можат да бидат од помош:

Пред земањето на било каков суплемент, треба да се консултирате со лекарот кој будно ја следи вашата здравствена состојба. Тоа е пред сé важно заради дозирањето, но и можната интеракција на различните суплементи со одредени медикаменти кои често се употребуваат. Според истражувањата, суплементи и типови храна кои дале некакви позитивни резултати во однос на артритис се:

1. Босвелиа серата– активната компонента на оваа билка има силни антивоспалителни и аналгетски својства.
2. Капсицин– оваа компонента од пиперките може да делува на намалување на една супстанца која учествува во пренесувањето на сигналите на болка – аналгетско дејство.
   3. Куркума – се покажала како добра во намалувањето на отоците преку блокирањето на инфламаторните цитокини и ензими.
   4. Авокадо и соја ладно цедено масло – можат да делуваат антиинфламаторно.
   5. Омега 3 масни киселини– делуваат на инхибирањето на воспалителните протеини – цитокини, а се трансформираат од организмот и во одредени моќни компоненти со антивоспалително дејство.
   6. Гама линоленска киселина– омега 6 масна киселина која исто така телото ја трансформира во моќно антиоксидативно средство.
   7. Ѓумбир– во студиите, неговото суплементирање покажало слично ефекти како на ибупрофенот.

Други ,,лајфстајл” промени кои можат да помогнат:

• Пијте доволно вода – за намалување на отоците. Пиењето на вода со лимон, исто така може да биде од помош за намалувањето на уричната киселина.

• Ставајте мраз на болните зглобови – нанесете тенки слоеви од мраз околу 15тина минути за да ја олесните болката.

• Најдете начини за менаџирање со стресот – хроничниот стрес може да ја влоши состојбата при гихт.

• Подигнувајте ги болните зголбови – благото подигнување може да доведе до подобра циркулација на крвта и флуидите во телото. Комбинирајте го ова со ставањето на мраз.

• Пијте кафе – според некои студии кафето може да делува на намалување на нивото на урична киселина.

• Немојте да пиете алкохол – особено пиво, кое е богато со пурини.

,,Јадете јаболко секој ден и доктор нема да ви биде потребен!” е добро позната поговорка, но дали истата може да се примени и за чајот?

Според едно истражување објавено на почетокот на годинава, поговорката е применлива и за пиењето чај!

Студијата е објавена во јануари месец годинава, во списанието European Journal of Preventive Cardiology и вели дека пиењето чај 3 или повеќе пати во неделаа, може да го подобри кардиоваскуларното здравје и да го продолжи животниот век.

Нешто повеќе околу студијата

Истражувањето било спроведено во Кина (земја со особено развиена традиција за пиење чај), a учество земале над 100 илјади испитаници кои претходно немале искуства со потешки кардиоваскуларни проблеми.

Испитаниците биле поделени на 2 групи – оние кои пијат чај 3 или повеќе пати неделно и оние кои не пиеле чај (или пиеле помалку од 3 пати неделно).

По повеќе од 7 години анализирање, донесен бил заклучок дека тие што често пиеле чај, имале поголема веројатност да останат здрави во подолг временски период. Исто така, кај оние со навика за пиење чај бил утврден 20% помал ризик од развивање на срцеви заболувања, вклучително и мозочен удар, 22% помал ризик од смртен исход од срцеви заболувања и мозочен удар и 15% помала општа смртност.

Спроведено било и дополнително истражувања на истата тема со над 14 илјади испитаници, а резултатите биле слични. Утврден бил дури до 60% помал ризик од  смртен исход од кардиоваскуларно заболувања кај оние кои имале навика за пиење чај.

Сепак, важно е да се спомене дека оваа студија не нуди силна причинско-последична врска за добиените резултати, туку покажува одредена позитивна релација (поврзаност) помеѓу редовното пиење чај и намалениот ризик од срцеви заболувања и нивниот позитивен исход.

Кои се можните причини за ваквата позитивна релација?

Експертите сметаат дека ваквите резултати е можно да се должат, пред сè, на богатиот антиоксидативен состав на најчесто пиените чаеви во Кина – зелениот и црниот.

Антиоксидантите се одбранбениот механизам на телото од слободните радикали – штетни компоненти кои постојано се продуцираат како метаболитички отпад во телото и оксидативно ги оштетуваат неговите различни клетки и ткива. Организмот има механизми самиот да продуцира одреден процент на потребни антиоксиданти, но сепак зависи и од внесените.

Постојаните оксидативни оштетувања, водат до процеси на хронична инфламација или воспаление, кое пак на подолг рок е една од главните причини за развој на хроничните заболувања.

Кај споменатите чаеви се работи за моќните антиоксиданти, наречени полифеноли.

Полифенолите се растителни органски компоненти, особено застапени кај цветните растенија. Од фенолниот дел на полифенолите, доаѓаат вкусовите и аромите на конкретната билка.

Повеќе научни трудови ги поврзуваат антиоксидантите, а особено полифенолните со подобреното кардиоваскуларно здравје. Бенефитите на овие компоненти вклучуваат подобрена функција на крвните садови, подобра дилатација (ширење на крвните садови) и помало згрчување или стегање.

Дополнително, овие компоненти можат да помогнат во зголемувањето на нивото на добриот HDL холестерол, да го оптимизираат згрутчувањето на крвта, но значително да ја намалат и инфламацијата во организмот.

Сето ова допринесува овие хемикалии да имаат исклучително корисен ефект за кардиоваскуларното здравје.

[Поврзано: Зависно од вашата возраст – што треба да правите за здраво срце?]

За жал, полифенолните компоненти не можат долго да се задржат во организмот, па тоа е и логичната причина зошто нивниот бенефит е значително подобар кај оние кои редовно ги внесуваат преку пиењето чај (секако, тие можат да бидат внесени и преку јадењето на различни свежи овошки и зеленчуци).

Зелениот чај веројатно има подобар ефект

Подобриот ефект се должи на тоа што црниот чај се добива со негова ферментација, што го намалува полифенолното количество. Дополнително, црниот чај се служи често со кравјо млеко.

Исто така, заклучоците од студијата главно се однесуваат на зелениот чај, бидејќи под 10% од оние кои имале навика за пиење чај (во истражувањето), пиеле црн чај.

Причини плус да редовно да пиете чај (било кој тип):

◦ Антивоспалително дејство – борба со слободните радикални, но некои студии велат дека чаевите можат да не зашитат и токсините на загадениот воздух.

◦ Олеснувачко дејство при повеќе дигестивни нарушувања

◦ Помала содржина на кофеин од кафето – значи добра замена за кафе кај оние што имаат проблем со кофеинот.

◦ Намален ризик од кардиоваскуларни заболувања

◦ Можат да помогнат при намалувањето на телесната тежина – близу до 0 калории, а стимулираат ситост (полн стомак)

◦ Заштитно дејство во однос на коските – витамин К

◦ Имуностимулирачко дејство и антиканцерогено дејство

Прочитајте и:

7 причини зошто да пиете чај и во лето!

Ритуали за релаксација! – чајот е еден таков ритуал

Извор:

https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/2047487319894685