Денес ви предложуваме 3 типа на енергетски бомбици, подготвени од екстра здрави намирници. Овие ,,бомбици” уште еднаш ќе ни докажат дека здравата храна може да биде и тоа како вкусна!
Подготовката на денешните рецепти не подразбира никакво третирање на состојките со температура (печење, варење итн.), па тоа освен што ќе задржи плус хранливи материи, ќе ни заштеди и многу време, па и пари.
Секако, како што им кажува името, бомбиците се богати со калории (енергија), но во исто време и со растителни влакна, здрави масти и протеини, па лесно ќе ве заситат – ќе изедете помалку.
Од друга страна, тие ќе ви обезбедат и навистина импресивна хранлива вредност. Бомбиците се особено погодни за најмалите како вкусен и здрав доручек, како ужина за било кој дел од денот, но и здрав енергетски додаток пред или по тренингот за оние кои практикуваат спорт или редовно се рекреираат.
Јаткастите плодови и семињата кои ги користиме се полни со здрави маснотии и протеини, полнозрнестите житарки со квалитетни јаглехидрати, сезонските овошки и темното чоколадо со антиоксидативни компоненети, а сите заедно се богат извор на фибер, минерали, витамини и различни фитохемикалии.
Енергетски бомбици, варијанта 1
Количините проценувајте ги според тоа за колку луѓе подготвувате. Мерките кои се запишани важат за околу 3-4 бомбици:
• 3-4 урми со претходно извадени семки • 30g непечени индиски ореви • 1 банана со средна големина, добро испасирана • сок од една лимета • 1 лажица путер од кикирики • суви кајсии (може и друго суво овошје по избор) • кокос и малку мед за валкање на бомбиците (најпрво во медот, па потоа во кокосот)
Енергетски бомбици, варијанта 2
• 4-5 суви смокви • 30g лешници • сок од една мандарина • 1 супена лажица таан • суво овошје по избор (внимавајте да не е премногу засладено) • 20g темно чоколадо (можете да го ставите во блендерот или да го додадете во смесата како кршено или топено чоколадо) • ореви како подлога за валкање
Енергетски бомбици, есенска варијанта
За овие бомбици ќе треба да имате претходно испечена тиква.
• 1 парче печена тиква со средина големина • 30g ореви • 20g сува брусница + 20g суво грозје • сок од половина портокал • мелен сусам, какао прав и цимет како подлога за валкање
Начин на подготвување
1. За да ги направите 3-те типа бомбици, потребно е да имате процесор за храна/блендер.
2. Најпрво добро изблендирајте ги сувите состојки (секако, оние за валкање изблендирајте ги посебно), заедно со сокот од свежото овошје, а потоа измешајте ги со течните состојки – испасираната банана измешана со путерот од кикирики во првиот рецепт, таанот во вториот и испасираната тиква во третиот. .
3. Обликувајте бомбици од смесата и потоа соодветно извалкајте ги во наведените смеси за валкање. Добар апетит!
Урината е добар индикатор или мерка за општото здравје. Можеби ќе се изненадите, но тоа не е така само заради нејзиниот состав, туку и заради различното обојување кое може да го има.
Хидратацијата, односно доволното количество на вода во телото, е клучна за поголемиот дел од физиолошките процеси, од оние поврзани со физичкото здравје, дигестивното, сексуалното, итн, па се до менталното здравје.
Ова покажува колку всушност е важно да се пие вода. За среќа, постои добар индикатор според кој и самите можеме да заклучиме во која насока се движиме кога станува збор за пиењето вода. Тоа е токму урината, односно нејзиното обојување.
Преку обојувањето на урината, самите можете да заклучите дали доволно хидрирате
Веројатно сте забележале дека бојата на урината често се менува, некогаш и во период од само неколку часа. Па, кое обојување е оптимално, а кое обојување треба да ве натера да превземете нешто? Во продолжение, подетално околу ова.
• Транспарентна или проѕирна урина – Знак дека сте прехидрирани и треба да го намалите внесот на вода.
• Жолта боја, слична на лимон – Ова е оптимумот што го барате. Продолжете со внесот на вода кој го имате.
• Темножолто обојување – Хидратацијата е сé уште добра и доволна.
• Портокалова нијанса – Нема потреба од загриженост, но пијте повеќе вода и јадете повеќе свежа храна, можеби сте слабо дехидрирани.
• Темно портокалова до кафена – Дефинитивно сте дехидрирани. Пијте поголеми количества вода и внесувајте електролити.
Целосно проѕирна урина
Пиењето вода е особено важно на секојдневно ниво, но лесно е можно и да се претера. Ако уринирате целосно транспарентна урина, најверојатно пиете повеќе вода од што ви е навистина потребно.
Мокрењето од 4 -10 пати дневно, се смета за нормално, но сé над ова, најверојатно е резултат на преголем внес вода. Зошто е ова лошо?
Ова може да биде проблем, пред сé, заради тоа што вишокот вода раствора се повеќе електролити кои му се потребни на организмот. Иако ретко, ваквата ситуација може да води и кон токсикација со вода.
Значи, поголемиот дел од луѓето не треба да се посебно загрижени заради поголемиот внес на вода, но обезбоената урина треба да биде знак да се намали со количините.
Жолта до темножолта урина
Ова е оптималниот интервал на обојување и значи дека треба да се продолжи со количествата на вода кои се внесуваат.
Но, хидрирањето не е само пиењето вода. За подобро хидрирање, особено во летните периоди кои ни следуваат, многу е важна свежата храна – овошките и зеленчукот.
Содржината на вода во свежата храна е огромна. Процентот на слободна вода во било која свежа храна, најчесто се движи над 85% .
Помеѓу свежата храна најбогата со вода се: доматите, краставиците, јагодите, лубеницата, марулата, тиквичките итн.
Портокалова нијанса
Ваквото обојување, како што споменавме, не треба да нé загрижи, но треба да ни укаже дека е време малку повеќе да пиеме вода и да јадеме свежа храна.
Кога организмот губи повеќе вода од онаа што ја внесуваме, тој почнува да се потпира на веќе пристната вода за сите процеси. Така, телото ,,штеди вода”. Со помалите количества на вода за растворање на урината, нејзината содржина станува поконцентрирана и добива сосема темни обојувања.
Темнопортокалова до кафена боја
При уринирањето на вакво обојување, време е да обрнете поголемо внимание, бидејќи се работи за потежок облик на дехидрираност.
Чести причини за потешка дехидрираност се повраќањето, дијареата и високата телесна температура. При вакви состојби телото губи доста вода, па со зачестеното пиење треба да го надоместиме загубеното. При вакви ситуации на дехидрираност, но и општо, кога важни да се споменат се и електролитите, односно минералите, кои исто така се есенцијални.
Иако флашираната вода содржи одредени концентрации на електролити, при дихидратацијата, подобро е да се пие водата од чешма со повисока минерална содржина или пак да се внесуваат пијалаци збогатени со електролити.
Кратки совети за подобро хидрирање: ◦ постојано покрај себе имајте шишенце или чаша со вода ◦ ограничете го внесот на кофеин и алкохол ◦ пијте повеќе вода, особено пред некаква физичка активност ◦ ограничете го внесот на храна богата со шеќери и сол ◦ додадете лимон или друг вид на цитрусно овошје, ако тоа ја прави водата попривлечна за вас
Треба да се спомене дека и одредени типови храна, но и некои заболувања можат да допринесат за ваквото темно обојување, тоа не мора да е исклучиво причинето од дехидрираност. Такви се:
• некои видови на обоена храна или пијалаци • алое вера • одредени лиснати билки • одредено бобесто овошје • бубрежни заболувања • заболувања на црниот дроб • некои ретки генетски заболувања на крвта
Други можни обојувања
Поретки, но можни се и некои други нијанси на обојувања. Тие најчесто се причинети од одредени типови храна, некои медикаменти или некакви заболувања. На пример:
• Сино – синозеленкасто обојување – медикаменти за уринарни инфекции, но и аспарагус.
• Виолетова нијанса – одредена храна со вештачки бои, но и одредени инфективни заболувања, високо алкална урина или некои ретки метаболни нарушувања.
• Розе, до црвена нијанса – цвекло, бобести овошки, медикаменти за инфекции на простата, мочниот меур или бубрезите. Некаква внатрешна повреда, тумори.
• Интензивно портокалова нијанса – моркови или сок од моркови, проблеми со црниот дроб или жолчното ќесе.
• Матна урина – црвено месо, големи количини млечни производи, сексуално преносливи инфекции, камчиња во бубрезите, инфекции на вагината и простатитис.
Кога да побарате помош од лекар?
Доколку и покрај доволното пиење вода имате темна урина или имате некое од споменатите други обојувања, а не ја знаете точната причина, време е да посетите лекар.
Дополнително, веднаш треба да посетите лекар доколку покрај променетата боја, чувствувате и други дополнителни симптоми, како:
◦ болки во стомакот ◦ треска, повишена телесна температура ◦ замор и збунетност ◦ остар мириси или мирис на расипана риба
Ваквите симптоми можеби укажуваат на некои посериозни процеси кои се одвиваат во организмот.
Во една од претходните статии зборувавме подетално околу кардиоваскуларното здравје и заклучивме дека никогаш не е рано или доцна да се превземат активности кои ќе го заштитат срцето.
Денес ќе се осврнеме повеќе на мозочниот удар. Тој се случува кога дотокот на крв богата со хранливи материи и кислород до мозочното ткиво одеднаш запира, мозочните ќелии почнуваат да изумираат, па можни се трајни оштетувања на овој орган. Имајќи ја превид ,,координирачката” улога на мозокот, евентуалниот мозочен удар може да има импликации врз речиси секојдел од телото.
Постојат два типа на мозочен удар: исхемичен, кога некакво згрутчување на крвта ќе го блокира протокот на оксигенираната крв до мозокот и хеморагичен, кога слаб крвен сад ќе ,,прсне” и ќе предизвика крварење во мозокот.
Зошто е од особена важност што повеќе да се едуцираме околу мозочниот удар?
Во рамките на незаразни болести, кардиоваскуларните болести заедно со малигните заболувања се причина за три четвртини од смртноста во Европа. Кај нас, истражувањата велат дека речиси секој втор случај на смрт е од некое срцево заболување, вклучително тука и мозочниот удар.
Според истражувањето од 2014 година на Американскиот центар за контрола и превенција на заболувања (CDC), ДУРИ 80% од кардиоваскуларните болести, вклучително срцев и мозочен удар, можеле да бидат превенирани, односно спречени!
Според ова, превенцијата и навременото препознавање на симптомите на мозочниот и срцев удар треба да бидат приоритет. Повеќето од нас се свесни дека превенцијата се движи во насока на трајно усвојување на она што значи здрав животен стил. Во продолжение, нешто повеќе околу тоа колку е значајно и како навремено да го препознаете мозочниот удар? Што можете да превземете во таква непријатна ситуација, без разлика дали симптомите ги имате вие или некој во вашата близина? Зошто секоја секунда е важна? (За симптомите кои не смеат да бидат игнорирани и се потенцијален знак за срцев удар, прочитајте тука.)
Зошто е важно да реагираме брзо?
Брзата реакција е од особена важност и може да направи голема разлика во однос на исходот од мозочниот удар. Релевантните институции велат дека добивањето на итна помош во првиот час по мозочниот удар може да превенира од долгорочни последици ( на пример од парализа) и смртен исход.
Според статистиките, луѓето кои примаат соодветна терапија за исхемичниот мозочен удар во првите неколку часа по ударот, имаат најголеми шанси за избегнување на некакви тешки последици. Во одредени ситуации на мозочен удар, може да биде неопходен и оперативен зафат.
Соодветната едуцираност, односно способноста да се препознаат знаците и специфичните симптоми на мозочниот удар можат да направат разлика голема колку разликата помеѓу животот и смртта.
Кои се тие специфични знаци и симптоми?
Нагло чувство на слабост
Наглото чувство на слабост во нозете, рацете или лицето се типичен знак на мозочен удар, особено ако таа се јавува само на едната страна од телото.
Збунетост
Мозочниот удар може да создаде акутно чувство на збунетост. На пример, ако работите на компјутер или имате разговор, може да почувствувате тешкотии во зборувањето, мислењето и разбирањето на говорот на другите.
Нагли промени во видот
Наглото губење на видот или гледањето само со едното око, може да биде исто така симптом на мозочен удар. Можни се и дупло гледање, заматување или целосно губење на видот.
Нагло губење на балансот
При мозочниот удар, можно е нагло губење на балансот при одење и целосно губење на чувството за позиционираност во просторот.
Нагло чувство на главоболка
Ако одеднаш се развие остра болка во главата, без никаква очигледна причина, тоа може да е уште еден знак за мозочен удар. Оваа болка при мозочен удар најчесто е пропратена и со зуење и потреба за повраќање.
Истите симптоми се можни ако страдате од мигрена (како и оние со видот), па неретко е тешко е да се издвојат како симптоми на мозочниот удар. Ако се сомневате дека се работи удар, веднаш побарајте помош, бидејќи секоја секунда може да биде бесценета.
Брза акција по споменатите симптоми
Ако имате мозочен удар, можно е да почувствувате еден или повеќе од претходно наведените симптоми. Иако специфичните симптоми можат лесно да се препознаат, многу често луѓето не сфаќаат дека имаат сериозен проблем, сè додека не е веќе предоцна.
Симптомите на мозочниот удар можат да се развиваат доста долго, па некогаш и со денови. Ако имате т.н. ,,миниудар”, симптомите можат да бидат само привремени и вообичаено се повлекуваат за некој час. Во овој случај, луѓето можат да ги ,,препишат” укажувачките знаци на ударот на стресот, мигрената или некакви проблеми со нервниот систем.
Било какви симптоми кои можеби укажуваат на мозочен удар, имаат итна потреба од консултирање со соодветно медицинско лице. Ако реагирате навремено, односно добиете соодветен третман неколку часа по ударот (медикаменти за растворање на создаденото згрутчување од крв), ќе овозможите (брзо) повторно хранливата и оксигенирана крв повторно да стигне до мозокот. Брзата реакција значително ги зголемувашансите за целосно опоравување. Дополнително, го намалува степенот на инвалидитет кој често знае да се јави како резултат на ударот. Со ова не само што го спасувате животот, туку ги зголемувате и шансите за подобар квалитет на живот по евентуалниот удар.
Едноставен тест во 4 чекори кој може да ви помогне да идентификувате мозочен удар кај вас или кај некој друг
Овој едноставен тест може да помогне да спасите живот!
Обрнете внимание на:
• Лицето – Побарајте од човекот за кој се сомневате дека доживеал удар да се насмее. Ако едната страна од лицето ,,паѓа”, веројатно се работи за мозочен удар.
• Рацете – Побарајте од лицето за кое се сомневате дека доживеало удар да ги крене рацете. Обрнете внимание дали рацете се еднакво кренати и дали едната можеби опаѓа.
• Говорот – Внимавајте дали лицето говори правилно и побарајте да повтори неколку пати една иста фраза.
• Времето – На крајот, секогаш во предвид имајте го времето, односно гледајте во сите претходни постапки да не трошите премногу време. Ако имате и најмал сомнеж дека се работи за удар, веднаш повикајте итна помош.
Кои се ризик-фактори за мозочен удар?
Секој поединец може да добие мозочен удар, но некои луѓе се во значително поголем ризик. Знаењето дека сте во одредена ризична група, може многу да ви помогне за да бидете повнимателни.
Ризик-факторите се делат во 3 групи
• Одредени заболувања или состојби (висок холестерол, крвен притисок, одредени срцеви заболувања, дијабет, одредени нарушувања на еритроцитите итн.)
• Лош животен стил (нездрава исхрана, гојазност, пушење, физичка неактивност, прекумерна употреба на алкохол)
• Останати ризик фактори (генетска склоност, возраст над 55 години, женски пол, одредна националност)
Некои од споменатите фактор се надвор од наша контрола, како што се годините и генетиката, но на поголемиот дел можеме да влијаеме преку применувањето на она што значи здрав начин на живот – Здрава исхрана, редовна физичка активност, соодветно менаџирање со стресот, добра хигиена на сон, непушење, избегнување алкохол итн.
Ако знаете дека сте во одредена ризик група, правете почести превентивни прегледи на параметрите за срцевото здравје – липиден профил, крвен притисок итн.
Честото јадење салати има низа предности. Концентрираноста од бои, мириси и вкусови од зеленчуците и зачините, им дава посебен шмек на главните јадења, а уживањето во салатите во топлите месеци, често го практикуваме и без ,,главните оброци”.
Покрај освежителниот ефект и пријатните вкусови, салатите ни обезбедуваат низа позитивни ефекти за здравјето, поради различните микронуриенти со кои се богати: минерали, витамини, антиоксидантни, но и различните останати фитонутриенти.
За дополнително засилување на вкусот на овие здрави оброци, често се користат т.н. салатни дресинзи или преливи. Денес ви предложуваме еден вкусен и здрав прелив за салата .
Грчки или медитерански салатен прелив
Овој вкусен и често користен салатен прелив во медитеранската кујна, има состојки кои во комбинација даваат уникатен вкус и мирис. Дополнително, содржи здрави незаситени маснотии, мед, витамин Ц и здрави зачини.
Рецепт
• 1 чашка маслиново масло • сок од два лимона • две лажички црвен, вински оцет • 1 лажичка сенф • 1 лажичка мед • 2 главички лук, фино сомелен • 2 лажички сушено оригано • половина лажичка сол • половина лажичка црн бибер Начин на подготовка
Ставете ги сите состојки во сад што може убаво да се затвори и мешајте околу една минута.
Комбинации
Преливот можете да го чувате до 7 дена во фрижидер, а најдобро се служи со грчка салата, но и други салати со зелен зеленчук. Добар е и во комбинација со риба.
Комплексноста на физиолошките процеси кои водат кон малигните заболувања, прави тие сé уште да бидат, во голема мера енигма за научниот свет. Точно е дека со текот на времето научниците имаат сé повеќе информации околу поединечните видови на канцер, па така достапни стануваат и различни нови начини на третирање.
Сепак, превенцијата останува најзначајниот и централен начин за спречување на заболувањата од овој тип.
За среќа, сé повеќе расте и свесноста за ова. Луѓето се сé позагрижени и повеќе обрнуваат внимание на работите кои самите можат да ги превземат, за максимално да го намалат ризикот од развивање некакво малигно заболување.
Во оваа намера, како клучен поим се појавува животниот стил или какви ни се животните навики.
Веројатно сте слушнале повеќе дезинформации, но и контрадикторности во рамките на самиот научен свет околу превенцијата од канцер. Сепак, околу некои работи постои консензус.
Во продолжение, ќе наведеме неколку од нив, односно 5 едноставни животни навики кои треба да ги применуваме, за сведување на ризикот од малигни заболувања на минимум.
1) Заборавете на цигарите
Најчесто пушењето се поврзува со здравјето на белите дробови и тоа е точно, цигарите предизвикуваат околу 80% од случите на рак на белите дробови. Дополнително и цела една лепеза на потешки и полесни белодробни заболувања, како и рак на усна празнина, грло и гласни жици. Само 4 цигари дневно, го зголемуваат ризикот од рак на бели дробови за цели 5 пати и општо, го намалуваат животниот век.
За жал, во Македонија пушењето може да се смета за проблем број 1 од аспект на јавното здравје, бидејќи котираме на самиот врв според бројот на пушачи и тоа во светски рамки.
Токсичниот чад од цигарите ја напаѓа буквално секоја една клетка од нашето тело. Можеби ова ви делува чудно, но постои биолошко објаснување. Имено, цигарите содржат најмалку 7000 хемикалии од кои 100тина се потврдено токсични, а околу 70% од нив, потврдено канцерогени. Ова се потврдените негативности од компонентите, само до овој момент!
Кога овој чад со стотиците тешки токсини ќе го вдишиме, тој преку алвеолите преминува во крвотокот, односно во патиштата на хранливите материи и кислородот. На тој начин доаѓа до секоја една клетка, на секое ткиво. Откако крвта ќе ја заврши работата, се филтрира во бубрезите, а урината се складира во мочниот меур. Бубрезите треба да ја исфилтрираат крвта, па така токсините од цигарите доспеваат и до мочниот меур, каде се складираат одредено време. Притоа, тука тие го напаѓаат ѕидот и го оштетуваа- затоа една од главните причини за рак на мочен меур е токму пушењето.
Значи, директно се погодени белите дробови, крвните садови, бубрезите и мочниот меур, но ниедно ткиво не е поштедено од токсините, па така цигарите делуваат лошо и на имунитетот, импотенцијата и плодноста кај мажите и жените, видот, остеопорозата итн.
Од сето ова, можеме јасно да заклучиме дека прекинувањето со пушењето е една од клучните животни навики за намалување на ризикот од малигни заболувања. Ако имате проблем со откажувањето, а повеќе пати сте се обидувале, вреди да се обидете и поврторно или да побарате помош од стручно лице.
2) Хранете се здраво
Иако исхраната не може да гарантира превенција од канцер(впрочем како и сите други животни навики), но може значително да го намали ризикот, особено од одредени видови на канцер. Генерално, здравата исхрана подразбира:
◦Исхрана базирана на поголеми количества свежа храна, односно овошје и зеленчук, полнозрнаста храна, мешунки и јатки (здрави масти). Досега, како најдобар избор се покажала Медитеранската исхрана, која се базира толку на споменатите елементи.
◦ Внимавајте на телесната тежина – максимално избегнувајте ги процесираните производи со додадени шеќери и нездрави маснотии(заситени и трансмасти), кои значително ја зголемуваат калориската вредност, но се штетни и од повеќе други аспекти. Ограничете ја употребата на месо и млечни производи, особено препроцесирани.
◦ Целосно избегнувајте процесирани месни производи – вакумираните месни производи содржат докажано канцерогени супстанции за конзервирање. Ова се препораки од СЗО.
◦ Не пијте алкохол, или пијте во умерени количества – алкохолот докажано го зголемува ризикот од рак на дебело црево, дојка, бели дробови, бубрези и црн дроб. Со количините, расте пропорционално и ризикот.
3) Бидете физички активни
Освен што ова ќе ви помогне полесно да ја контролирате телесната тежина, што директно го намалува ризикот од рак на дојка, простата, бели дробови , дебело црево и бубрези, физичката активност е добра и за менталното здравје.
Неконтролираниот стрес, според некои студии може да го зголеми ризикот од некои типови канцер.
Редовната физичка активност има и низа други бенефити покрај превенирањето на малигните заболувања.
4) Заштитете се од сончевите зраци
Ракот на кожа или меланомот е помеѓу најзастапените, но во исто време и малигно заболување кое најлесно може да се превенира. Кратки совети за превенција:
• Избегнувајте претерана изложеност на сонце од 11 до 4 часот, кога UV индексот е доста висок. Ова важи особено во летните месеци.
• Носете очила за сонце и останете во сенка колку што е можно повеќе, ако веќе морате да бидете надвор во овие часови.
• Покривајте ги најизложените делови од кожата со лесна облека.
• Не претерувајте со кремите за сончање и внимавајте на нивниот фактор – дали е погоден за вашиот тен, односно колку ќе може да ве заштити.
• Избегнувајте тремани во солариуми.
Сепак, немојте целосно да избегнувате изложеност на летното сонце, заради продукцијата на витаминот Д, телото има потреба од сончевите зраци. 15тина минути на жешкото сонце, нема да делуваат штетно, сосема напротив.
5) Правете чести лекарски прегледи, особено ако сте во некаков ризик
Раното дијагностицирање на некои видови канцер може да значи живот. Две компоненти се тука најважни: едукацијата и скринингот.
На пример, жените од 40-45 години, треба да прават еднаш годишно ПАП тест. Жените од 45-54 треба да прават мамографија еднашгодишно, а оние над 55 години, барем еднаш во две години.
За останатите видови малигни заболувања, нема вака брзи и лесни тестови, но важно е да се знае како да се препознаат симптомите, со цел одење на соодветен преглед.
Некои од најчестите знаци за канцер вклучуваат отечени лимфни јазли, обемни крварења, хроничен замор, неочекувано губење на телесната тежина, болки во градите и грлото кои не поминуваат итн.
Diabetes mellitus е хронично заболување кое се карактеризира од абномалните нивоа на шеќер во крвта. Овие абнормалности се предизвикани заради тоа што телото или не може да создаде доволно инсулин или заради неможноста веќе создадениот инсулин да се искористи соодветно (дијабет тип 2 – до 95% од сите случаи на дијабет).
Статистиките во однос дијабетичните заболувања се сè позагрижувачки. Бројот на заболени секојдневно вртоглаво расте, во светски рамки, но и кај нас во Македонија.
Денес, нешто повеќе околу употребата на солта во исхраната на лицата кои страдаат од дијабетот. Дали солта може да го зголеми ризикот од дијабет? Дали влијае на ризикот од неговите компликации и на кој начин? Што можете да превземете за да ја намалите употребата на солта во вашето секојдневние?
Солта ни е неопходна, но во ограничени количества!
Организмот на човекот има потреба од мали количини на натирум (составен елемент на солта) кој е значаен за пренесување на нервните импулси, за контракциите и релаксирањето на мускулите, како и за одржување на правилен баланс на вода и минерални материи во организмот.
Сепак, прекумерниот внес на солта станува голем проблем во модерниот начин на живеење заради сè поголемиот пробив на процесираните и готови јадења, кои се особено богата храна со т.н. скриена сол. Така, со денешниот вообичаен начин на исхрана, невнесувањето на повеќе од 4g сол преку исхраната, претставува вистински предизвик. Според одредени истражувања на американскиот CDC, дури 90% од возрасните лица внесуваат повеќе сол од што им е потребно.
Кога натриумот е внесен преку исхраната во доста поголеми количини, може да создаде проблеми како што се покачен висок притисок, заболувања на срцето и срцев удар. Исто така, може да предизвика губење на калциумот, кој најчесто се губи од коските со што доаѓа до зголемен ризик од различни заболувања на коските.
Сите добро знаеме дека дијабетичните нарушувања во најголема мера се развиваат како резлутат на лошите животни навики, како лоша исхрана, седечки начин на живот, гојазност и слично. Често може да прочитаме и дека количината на внесена сол исто така игра важна улога во развојот на дијабетот. Сепак, меѓусебната врска на солта и дијабетот е доста покомплексна.
Претерувањето со солта не води директно кон дијабет. Всушност, проблемите од претерувањето со солта настануваат индиректно и се движат во 3 главни насоки:
Зголемен ризик од кардиоваскуларни болести
Како што претходно наведовме, натирумот е одговорен за контролирањето на балансот на течности во организмот, што е многу важно и за регулацијата на крвниот волумен и притисок.
Претерувањето со солта води кон флуидна ретенција (задржување на течностите во организмот), што неминовно го покачува крвниот притисок. Сите знаеме дека високиот крвен притисок е директно поврзан со зголемениот ризик од повеќето кардиоваскуларни болести.
Лицата со дијабет имаат значително поголем ризик од срцеви болести, во споредба со здравите лица. Одредени истражувања велат дека лицата со дијабет, имаат дури 4 пати поголем ризик од смртност од некаква кардиоваскуларна болест, во однос на лицата кој го немаат ова заболување. Ова е случај, бидејќи пациентите со дијабет тип 2 најчесто имаат барем еден од следните здравствени проблеми: метаболeн синдром, гојазност, покачен крвен притисок, нарушен липиден статус (покачени триглицериди и холестерол), физичка неактивност и слично.
Овие силни ризик-фактори за дијабет, во исто време се поеднакво силни и во однос на зголемувањето на опасноста од срцеви заболувања.
Така, кај лицата што страдаат од дијабет, самото постоење на дијагнозата веќе претставува проблем. Заради овие причини, тие треба да бидат посебно внимателни, односно максимално да ги избегнуваат другите ризик-фактори за срцеви болести, особено оние кои можат полесно да бидат контролирани, помеѓу кои и консумирањето на солта.
Зголемен ризик од компликации со стапалата
Зголемениот притисок поттикнат од прекумерната употреба на солта, може да води кон отоци на стапалата. Секоја повреда на овој дел од телото претставува сериозна опасност за лицата со дијабет.
Дијабетот е всушност една од најчестите причини за бубрежните болести. Речиси ¼ од дијабетичарите развиваат некакви бубрежни заболувања.
Главната функција на бубрезите е филтрирањето или ,,прочистувањето” на крвта од различни метаболитички нуспродукти, но и од вишокот на вода. Крајниот продукт е урината. Дополнително, бубрезите помагаат во контролирањето на крвниот притисок и продуцираат одредени хормони неопходни за нормалното функцинонирање на организмот.
Дијабетот подразбира покачени нивоа на глукоза во крвта кои помеѓу останатото можат да предизвикаат одредени оштетувања во крвните садови на бубрезите. Таквите оштетувања ги спречуваат крвните садови во вршењето на својата задача, па бубрежните ткива остануваат без крв и неопходни нутриенти, што значи на подолг рок и тие се оштетуваат.
Општо е познато дека солта е исто така доста лоша за здравјето на нашите бубрези.
Како што натриумот се акумулира или се таложи, така телото задржува повеќе вода за да го раствори. Ова предизвикува состојба во која имаме покачување на течноста која ги опкружува клетките и зголемување на волуменот на крвта која струи во крвните садови. Зголемувањето на волуменот на крвта значи повеќе работа за срцето, односно потреба од поголем потисок за движење на крвта, а со тоа и зголемен крвен притисок.
Со текот на времето, ваквиот зголемен обем на работа на срцето може да ги ослабе крвните садови и срцето, да доведе до хронична хипертензија или покачен притисок и во крајна линија да води до срцев удар и мозочен удар. Секако, зголемен е обемот на работа и на бубрезите, па и тие се поподложни на оштетувања.
Постојат докази дека претераното внесување на сол може да го оштети срцето, аортата и бубрезите, дури и без зголемениот крвен притисок.
Ако постојат дилеми околу тоа дали здравите лица треба строго да го контролираат внесот на сол и околу тоа која е точната строга граница на максимален внес на сол, можеме да кажеме дека кај заболените од дијабет ситуацијата е ,,почиста”. Тие дефинитивно треба посериозно да ја сфатат потребата од контролиран внес на солта.
Кој е најдобриот совет кој ќе ви помогне да внесувате помалку сол?
Наједноставниот совет од кој можете да почнете е: Почесто јадете храна која самите ќе ја подготвувате дома и максимално избегнувајте процесирани прехранбени производи.
Истражувањата покажуваат дека огромниот процент од прекумерно внесената сол најчесто доаѓа од јадењето ,,купечка” и било каква процесирана храна од маркетите, а не од честото употребување на домашниот соларник.
Ова не значи дека не треба да внимавате и на соларникот! Внесувајте од половина, до максимум лажичка сол дневно (тоа е веќе над 5g!).
Солта е силен појачувач на вкус, па затоа честото и пообемно користење на различните зачини (исто така појачувачи на вкусот) кои најчесто се и доста здрави, може да води кон драстично намалена потреба од сол!
За да ги искоритите бенефитите на јодот од солта, односно тој да не испари или да не сублимира, не купувајте премногу сол која ќе ја складирате и додавајте од солта при крајот на готвењето, а не на почетокот.
Дополнително, исто така многу битен аспект од контролирањето на внесот на солта е и препознавањето на храната со т.н. скриена сол. Дури до 80% од солта која ја внесуваме е скриена во секојдневните производи. Добри примери за прехранбени производи со скриена сол се:
Лебот – една кришка и до 0,5g сол. Тоа би значело дека само со неколку кришки леб, внеуваме доволно сол за целиот ден!
Најразлични видови сирења, но и млечни производи.
Било каков вид на храна во конзерва.
Кисели краставички.
Месни производи.
Различни сосови и салатни дресинзи (преливи, како мајонезот).
Снемавте идеи за здрав доручек или вечера? Денес ви нудиме еден интересен, уникатен хранлив и вкусен оброк, кој доста лесно и брзо се подготвува.
Станува збор за богат протеински оброк, кој исто така изобилува со сложени јаглехидрати, фибер и здрави маснотии. Сè што можете да посакате од еден квалитет утрински оброк или вечера после напорниот ден или тренинг.
Хељдата е доста запоставена житарка која дефинитивно треба почесто да ја користиме. Иако, слично како и киноа семето, се работи за псевдожитарка, а не полнозрнеста житарка, сепак таа ги поседува сите позитивни карактеристики на ваквата храна:
Богата микронутритивна вредност, односно концентриран извор на различни витамини и минерали (Б витамини, манган, железо, бакар, магнезиум, цинк, фосфор итн).
Храна со низок гликемиски индекс, која е особено погодна за лицата со дијабет и за оние кои имаат намера да го намалат вишокот килограми. Храна полна со фибер, односно нејзините оброци полесно ќе нè заситат на подолг рок.
Храна која е одлична за дигестивното и кардиоваскуларното здравје.
Можеби изгледа чудно, но гравот може да се комбинира и во рецепти кои се слатки. Кремастата структура која можат да ни ја понудат различните гравови, може навистина одлично да се вклопи во најразлични видови рецепти. Гравот дополнително ја засилува хранливоста на овој оброк, односно му дава дополнителни квалитетни јаглехидати и можеби поважно – протеини.
Сирупот од урмите е особено благ производ кој можете лесно да го подготвите во домашни услови и е здрава замена за шеќерот. Во некоја од наредните статии ќе обрнеме повеќе внимание на низата корисни ефекти од слатките урми.
150g канелини грав – може да користите и друг тип на мек конзервиран или претходно сварен грав. Тој треба да биде претходно соодветно хомогенизиран во блендер, до кремаста текстура.
Околу 4 лажици домашно подготвен сируп од суви урми (можете наместо ова да користите малку мед или јаворов сируп). Употребете до 10 урми со претходно извадени семки.
Неколку чаши вода
Начин на подготовка:
Најпрво изблендиратје го путерот од кикирики со малку вода за да добиете хомогена, густа течна смеса.
Ставете ја хељдата (или друга полнозрнеста житарка) да се вари. Откако добро ќе се свари (од 10 до 15 степени на средно висока температура), во истиот сад додадете го гравот, лененото семе, куркумата, изренданиот ѓумбир и на крајот путерот од кикирики растворен со вода. Крчкајте ја смесата на тивко неколку минути.
Додека смесата крчка, во блендер ставете неколку урмин со извадена семка, па додадете вода за да добиете вискозен сируп. Испасирајте ја бананата и добро измешајте ја со кашата откако таа ќе биде подготвена. Со подготвениот сируп прелијте ја целокупната смеса.
На крајот, гарнирајте со парченца свежо овошје и/или смрзнати бобести овошки.
– Овој рецепт прави околу 4 порции.
Нутритивна вредност:
(на една порција, без свежите овошки)
Калории: 270 Јаглехидрати: 47g од кои растителни влакна: 9g и шеќери: 13g; Протеини: 10g; Масти: 7g од кои заситени масти: 1,2g и омега 3 масни киселини: 1,2g; Витамин Б5: 1mg; Вимтамин Б5: 0,3mg; Фолна киселина: 70µg; Витамин Е: 1,2mg; Бакар: 0,4mg; Железо: 3mg; Манган: 0,8mg; Maгнезиум: 110mg; Фосфор: 175mg; Цинк: 1,5mg; Калиум: 800mg; Селен: 5µg; Калциум: 70 mg
Различните типови јаболка и нивната редовна употреба се особено карактеристични за нашето поднебје. Тие се дефинитивно најпопуларни овошки во нашата земја.
Јаболкото потекнува од Азија, а денес е едно од најраспространетите светски овошки! Постојат навистина бројни различни видови, а сите се обединети во семејството цветни растенија, односно дрвјата Malus domestica. Можат да се сретнат во различни бои и облици – црвени, зелени, розеви, жолти и различни комбинации од овие обојувања. Се разликуваат и според вкусовите карактеристики – од видови со висока слаткост, па сè до доста кисели видови. Во светски рамки се смета дека има над 7500 различни варијанти на јаболки! Секако, помеѓу нив има разлики и во составот, но секое јаболко е одличен избор за нашето здравје!
Најмногу се одгледуваат во пределите со посвежа, умерена клима, значи северната земјина хемисфера. Македонија е позната по своите многу квалитетни сорти на јаболка, помеѓу кои најпознати се Ајдаредот и Златниот и Црвен Делишес од преспанскиот регион.
Освен како свежо, јаболкото често се користи за подготвување на различни кондиторски производи, за сокови, како сушено, печено, за јаболков оцет итн.
За наша среќа, кај нас свежите јаболка, кои се и најхранливи, се застапени низ пазарите во текот на целата година!
Така, честото јадење јаболка е најдостапниот и веројатно најевтинот (за многумина и највкусен!) начин редовно да внесуваме квалитетна свежа храна, односно витамини, минерали и различни фитонутриенти.
Популарноста на оваа овошка поттикнала навистина бројни истражувања во однос на нејзиниот квалитет и потенцијални бенефити. Во продолжение, неколку од најважните здравствени придобивки на редовното јадење јаболка, придобивки со научна основа.
Покрај ова, јаболките обезбедуваат и помали количества од витаминот А, други витамини од Б групата, калциум, фосфор итн.
Одличен антиоксидативен извор!
Извонредната хранлива вредност на јаболките во голема мера се должи на нивниот богат антиоксидативен состав!
Антиоксидантите се одбранбениот механизам на телото од слободните радикали – штетни компоненти кои постојано се продуцираат како метаболитички отпад во телото и оксидативно ги оштетуваат неговите различни клетки и ткива. Организмот има механизми самиот да продуцира одреден процент на потребни антиоксиданти, но сепак зависи и од внесените.
Постојаните оксидативни оштетувања, водат до процеси на хронична инфламација или воспаление, кое пак на подолг рок е една од главните причини за развој на хроничните заболувања, како ревматоиден артритис, канцер,синдром на нервозни црева, различни невродегенеративни заболувања, кардиоваскуларни проблеми итн.
Јаболките се одличен антиоксидативен извор! Во оваа смисла, тие се рангирани веднаш зад брусницата, која се смета за најсконцентриран извор на ваквите компоненти. Дополнително, кај јаболките полифенолните антиоксиданти (во чиј склоп спаѓаат и познатите флавоноиди) се во т.н. слободна форма, што значи не се хемиски врзани со ниедна друга компонента во составот на јаболките. Ова резултира со нивна полесна апсорпција во дигестијата.
Помеѓу најзначајните антиоксиданти на јаболките најчесто се вбројуваат:
Катехин
Кверцетин
Флоризин
Хлорогенична киселина
Треба да се споменат и витамините со антиоксидативен ефект – витамин Ц, витамин Е и бета-каротен (провитамин А, во доста помали количества).
Имајќи ја предвид културата и навиките за поредовно консумирање на јаболките, тие се веројатно најзначајниот извор на флавоноидни антиоксиданти во исхранта на човекот. Според истражувањата од САД, луѓето внесуваат дури до ¼ од антиоксидантите, токму од јаболките.
Истражувањата утврдуваат дека голем дел од витамините и минералите, но и другите фитохемикалии, како антиоксидантите се наоѓаат токму во лушпите на јаболките и другите овошки. Заради овие причини, добро е овошките да се јадат цели, односно нелупени. Секако, важно е пред тоа да бидат добро и темелно измиени. Најдобро е јаболките да ги набавувате од органско потекло, односно од луѓе кои ги одгледуваат без да ги третираат со бројни пестициди.
Повеќе јаболки за подобро кардиоваскуларно здравје!
Самиот хранлив состав на јаболките ни укажува дека тие се одличен избор за здравјето на нашето срце. Содржат одлични количества антиоксидативни компоненти, фибер, но и низа на минерали и фитохемикалии кои се многу важни за срцето.
на намалување на високиот крвен притисок како еден од главните фактори за кардиоваскуларните заболувања. (поради содржината на епикатехин)
Едно истражување вели дека јадењето храна богата со флавоноидни антиоксиданти, може да го намали ризикот од мозочен удар за дури 20%. Друга студија пак, го поврзува јадењето на јаболки и круши со намалување на ризикот од мозочен удар за 9%.
Калиумот од јаболките делува на намалување на високиот крвен притисок, го регулира ефектот на натриумот (солта), ги опушта крвните садов и ја подобрува циркулацијата. Корисен ефект за здравјето и крвните садови имаат и магнезиумот, железото, бакарот и низата фитохемикалии кои се исто така присутни во јаболките.
Постојат цврсти докази дека храната богата со фибер, особено овошките и зеленчукот, можат да го намалат ризикот од повеќето хронични заболувања, помеѓу кои и убиецот број еден – срцеви болести.
Пектинските материи со кои се богати јаболките, се познати по нивниот потенцијал природно да го намалуваат холестеролот во крвта.
Истражувањата покажуваат дека вискозните растителни влакна, како пектините, можат директно да делуваат на намалувањето на холестеролот во крвта, преку негово врзување уште кога е во дигестијата и на тој начин понатаму исфрлање преку столицата.
Пектините помешани со вода (при одредена киселост) формираат гелна структура, што овозможува чувство на полн стомак, продолжено чувство на ситост и намален гликемиски индекс на останатата храна (пектинот ги врзува шеќерите, а ја успорува и дигестијата до одредена мера). Така, пектинските материи се сметаат за корисни и при слабеењето.
Едно истражување од Полска, утврдува дека храната богата со пектини не само што е добра за намалување на холестеролот и килограмите, туку е корисна храна и при гастритис, а делува заштитувачки и на дигестивниот системпри инфекции во периоди на стрес.
Поуспешно слабеење, поздрава дигестија и храна погодна за лицата кои страдаат од дијабет
Како нутритивно сконцентрирана храна, јаболките содржат висок процент растителни влакна и вода, но имаат и многу мала калориска вредност. Наведените факти ја прават оваа вкусна храна особено погодна за слабеење. Освен што практично не можете да претерате со неа, таа ќе ви обезбеди и сите претходно наведени микронутриенти и потентни антиоксидативни компоненти кои нудат најразлични корисни дејства за орагнизмот.
Растителните влакна студиите ги поврзуваат со побрзото и поуспешно слабеење.
Ова е случај заради тоа што го намалуваат гликемискиот индекс на храната и ја врзуваат водата во стомакот, со што се промовира ситост. Тоа ги прави одличен извор за лицата со дијабет. Една студија вели дека луѓето кои јаделе неколку парчиња свежо јаболко пред оброците, се чувствувале посити и дека јаделе (во просек) 200 калории помалку од оние кои тоа не го правеле. Постојат и низа други истражувања кои укажуваат дека јадењето јаболки, може значително да помогне во процесот на слабеење.
Постојат повеќе истражувања кои директно го поврзуваат јадењето јаболки со намалениот ризик од дијабет тип 2. На пример, едно пообемно истражување вели дека јадењето и само неколку јаболки неделно, може да го намали ризикот од дијабет тип 2 за дури една третина. Според истражувачите, овој ефект веројатно се должи на заштитната улога на полифенолите од јаболките во однос на потенцијалните оксидативни оштетувања на бета клетки на панкреасот. Споменатите клетки синтетизираат инсулин и најчесто се доста оштетени кај лицата со дијабет тип 2.
Фиберот е храна за корисната цревна микрофлора, од чиј баланс зависи и целокупното здравје.
Растителните влакна помагаат и при еден од најчестите проблеми со дигестивното здравје – констипацијата или запекот, односно овозможуваат идеална цревна перистатика. Пектинот со кој се богати јаболките, делува како пребиотик. Тоа значи храна за корисниот микробиом. Корисните цревни бактерии потоа од оваа храна формираат други корисни компоненти за нашето здравје. Повеќе на оваа тема, прочитајте тука.
Пектинот од јаболките во истражувањата се покажал и како природен диуретик.
Едно истражување покажува дека со зголемувањето на внесот на фибер во организмот, опаѓаат шансите за развивање на колоректален канцер.
Други потенцијални корисни здравствени ефекти од редовното јадење различни видови јаболки:
Потенцијален антиканцероген ефект – истражувањата откриваат ваков ефект кај повеќе компоненти на јаболките. На пример, една студија утврдува помала смртност од канцер кај жените кои јадат повеќе јаболки.
Подрави коски – повторно поради антиоксидативниот состав кој има антиинфламаторно дејство, што е важно за густината и отпорноста на коскеното ткиво.
Подобро здравје на мозокот -јаболките помагаат во зачувувањето на ацетилхолинот, важен невротрансмитер чии нивоа опаѓаат со текот на времето. Ниските нивоа на ацетилхолин се поврзани со зголемен ризик од Алцхајмеровата болест.[Поврзано: Најдобрата храна за МОЗОКОТ!]
Подобар имунитет и поздрава кожа – поради витаминот Ц, но и други значајни фитонутриенти.
Со пандемијата на новиот коронавирус кај пошироката јавност се побуди интерес за најразлични аспекти од биологијата на вирусот, но и за тоа што се случува со нашето тело при инфекцијата наречена Ковид-19.
Така, неминовно се наметна потреба од објаснување на некои малку поакадемски поими и термини, што не се толку познати за општата јавност. Таков е на пример случајот со D-димерите, чие значење го објаснивме во една од претходните статии. Денес, нешто повеќе околу еден поим, кој исто така често се споменува во контекст на Ковид-19, а тоа е цитокинска бура.
За да објасниме што значи поимот цитокинска бура, неопходно е прво да видиме што се тоа цитокини. Информациите во организмот се пренесуваат преку нервни импулси – брз начин и преку т.н. хемиски гласници, најчесто хормони – поспор начин. Но, покрај ова, во нашето тело клетките комуницираат помеѓу себе и на други начини, продуцирајќи еден вид на свои хемиски гласници.
Имуните клетки, односно различните лимфоцити, помеѓу себе комуницираат преку специфични протеини наречени цитокини. Нивната дистинкција наспроти хормоните сè уште е предмет на истражување, но тоа е сосем друга тема.
Овие цитокини се синтетизираат од даден лимфоцит и можат да бидат излачени, односно растворени во меѓуклеточната течност, а некои од нив се и врзани за мембраната на самите клетки. Тие можат да бидат излачени од најразлични видови на имуни клетки, вклучително макрофаги, Т лимфоцити, Б лимфоцити, ендотелијални клетки, фибробласти итн. Постојат различни видови на цитокини: хемокини, интерферони (INF), интерлеукини, лимфокини, тумор некротичен фактор (ТNF-алфа, бета или гама) итн.
За да ја остварат својата значајна имуна функција, како и другите протеински ,,гласници”, тие треба да се ,,врзат” за специфични рецептори на другите имуни клетките, наречени цитокин-рецептори. Помеѓу најглавните функции на овие хемиски гласници се поттикнувањето на движење кај другите имуни клетки и менувањето на нивниот метаболизам (стимулирани се самите да растат или да синтетизираат нови цитокини).
Ќе дадеме пример за функционирањето на еден вид цитокини, хемоцитокините: На местото на инфекцијата, без разлика кој е причинителот (бактерија, вирус или друг патоген), се создаваат антигени, односно компоненти кои стимулираат одговор на имуните клетки. Овие клетки зад себе ,,оставаат” хемоцитокини кои на еден начин ги ,,канат” другите лимфоцити на местото на инфекцијата.
Цитокинска бура
Видовме дека цитокините се многу важен елемент во регулацијата на она што значи имун одговор при различни инфекции. Нивната улога е многу важна за исходот од болеста. За жал, некогаш работите можат да излезат од контрола.
Наједноставно кажано, цитокинската бура претставува претерана реакција на имуниот систем која резултира со навистина сериозни воспалителни процеси кои можат да имаат страшни, па неретко и смртни последици. Како што претходно рековме, цитокините се еден вид гласници помеѓу клетките на имуниот систем и можат да стимулираат силно размноужување и активност на различните имуни клетки.
При т.н. состојба на цитокинска бура, доаѓа до целосна дерегулација на имуниот одговор, при што тој ни прави повеќе штета отколку услуга. Штетата која притоа може да биде направена, односно оштетувањето на здравите телесни ткива, многу често е непоправлива, а некогаш за жал завршува и со смртен исход.
Цитокинска бура и Ковид-19
Болеста Ковид-19 се карактеризира со доста различни симптоми, кои варираат од сосем слаби, па сè до живото-загрозувачки, како пневмонија, цитокинска бура и откажувања на еден или повеќе органи.
При цитокинската бура, силно се стимулирани двете класи моќни, уништувачки имуни клетки – неутрофили и Т-лимфоцити. Во ваква состојба, неутрофилите ослободуваат големи количества ензими кои се способни да неутрализираат или убијат ,,сè пред себе”, па и сопствените, здрави клетки, а Т-лимфоцитите почнуваат да им ,,наредуваат” самоубиство и на здравите клетки. Што поголем број на имуни клетки се стимулирани од огромните количества цитокини, толку поголема е штетата за околните клетки.
При Ковид-19 ова би значело уништување и на клетки кои сè уште успеваат некако да си ја вршат својата задача – да го овозможуваат дишењето. Но тука настанува уште еден проблем – белите дробови стануваат екстремно поранливи на други, нови инфекции, па затоа доста често кај потешките пациенти се јавуваат и тешки, т.н. секундарни бактериски пневмонии, со бактерии кои се отпорни на повеќето стандарни антибиотици.
Оранизмот е поранлив, особено на инфицираните места, бидејќи имуниот систем е исцрпен од константната борба и трошењето на своите вредни ресурси. Со вакви сериозни инфекции и од корона и од секундарни патогени, белите дробови почнуваат да откажуваат, односно се јавува акутен респираторен дистрес синдром – АРДС, најчестата причина за поставување на тешките пациенти на респиратор.
Настанатата штета од цитокинската бура, односно дерегулацијта и колабирањето на имуниот систем, овозможува олеснето ширење на инфекцијата од белите дробови, преку крвотокот до било кој орган. Така, не е непознато откажувањето на повеќе органи кај тешките пациенти со споменатиот АРДС.
Иако сè уште се истражува точниот механизам кои се крие зад стравичните оштетувања на белите дробови и откажувањето на различни органи и органски системи кај одредени хосиптализирани пациенти со Ковид-19, сепак постојат доста потврдени наоди за силно покачени цитокински нивоа кај ваквите пациети. Дополнително, од искуствата на докторите евидентно е и дека некои пациенти многу позитивно реагирале на имуносупресирачката терапија, што укажува на силен имун одговор кој веќе почнал да прави штети и потенцијална цитокинска бура.
Сериозни студии укажуваат дека лицата со покачени серумски (крвни) нивоа на специфичниот IL-6(интерлеукин-6), имаат помали шанси за преживување, но и дека има силна активираност на имуните клетки.
Акутна состојба, потенцијални хронични оштетувања
Процесите кои се случуваат при цитокинската бура се случуваат многу брзо. Периодот се мери во само неколку часови. Ова значи дека е потребна итна и брза реакција со соодветна терапија. За жал, дури и при најидеална реакција од медицинскиот персонал, стапката на преживување кај ваквите пациенти е од 40-60%. Дополнително, и кај преживеаните пациенти можни се силни, трајни оштетувања како последица на цитокинската бура.
Токму заради овие причини од огромно значење е во истражувањата кои веќе се во тек да се утврди со поголема сигурност дали и дефинитивно механизамот на цитокинската бура стои зад наглото влошување на клиничката слика кај одредени тешки пациенти со Ковид-19.
Додека стигне вакцината, единствената заштита од Ковид-19 е нашиот имунитет. Најдобрата опција е да останеме дома и секогаш кога излегуваме максимално да се придржуваме до препорачаните мерки (носење маска, 2 метри дистанца и правилно миење на рацете), бидејќи ако не ние, можеби некој наш близок е во зголемен ризик од комплициран исход на болеста Ковид-19.
